Toplu İş İlişkileri Kanun Taslağında Son Durum

"Toplu İş İlişkileri Kanun Tasarısı" Meclis Genel Kurulu'na gönderildi.

2821 sayılı Sendikalar Kanunu ile 2822 sayılı Toplu İş İlişkileri Grev ve Lokavt Kanunu'nu birleştirerek yeniden düzenleyen "Toplu İş İlişkileri Kanun Tasarısı" üzerinde, "Sağlık, Aile, Çalışma  ve Sosyal İşler Komisyonu"nda yapılan bazı değişikliklerle son şeklini aldı.

Meclis'e gönderilen tasarıda yer alan bazı önemli düzenlemelere ve bunların yorumuna daha önce bianet'teki yazımda yer vermiştim.  Bu nedenle bu yazıda, "Komisyon"da yapılan değişikliklere değineceğim.

Tasarıda ne vardı

Ancak, "Komisyon"da kesinleşen Kanun tasarısının son şeklini anlamak için önce komisyona sunulan hükümet tasarısında yer alan ve önemli görülen değişiklikleri özetlemek yerinde olacak.

* 2821 sayılı Sendikalar Kanunundaki örgütlenme modeli (işkolunda örgütlenme) aynen devam ediyor. İşyeri ve meslek düzeyinde örgütlenme hakkı tanınmıyor.

* İşkolu sayısı 28'den 18'e indi.

* İşkolu barajı yüzde 0,5'e indirilirken işyeri barajı yüzde 50 +1 olarak korunmuş ancak, işletmelerde işyeri barajı yüzde 40+1' e indirildi. En çok üyesi bulunan sendikaya yetki verilerek işyerinde yetkili tek sendika yaklaşımı devam ediyor.

* Grev ve lokavt yasaklarından bazıları kaldırıldı.

* Seferberlik gibi olağanüstü hallerde grev ve lokavtla ilgili geçici yasak kaldırıldı.

* Bakanlar Kurulu tarafından, toplum sağlığı veya güvenliği gibi nedenlerle grevler ertelenebilecek olsa da, erteleme yapıldıktan sonra taraflar anlaşamamışlarsa, özel hakeme başvurmamışlarsa, uyuşmazlık artık Yüksek Hakem Kuruluna gitmeyecek taraflar yeniden karar vererek grev ve lokavtı tekrar başlatabileceklerdir.

* İşyeri devirlerinde uygulanmakta olan toplu iş sözleşmesi hükümlerinin işyerini devralan işvereni bağlayacağı açık olarak belirtilerek, toplu sözleşme düzeninden kurtulmak amacıyla yapılabilecek işyeri devirleri, birleşme ve katılmalar açık olarak önlenmek isteniyor.

* Sendika yöneticiliği ile ilgili güvence, çok farklı olmasa da mevcut yasadaki düzenlemelere göre daha açık ve net anlaşılabilir biçimde düzenlendi.

* Haksız ve geçersiz olarak iş sözleşmesi sona erdirilen sendika temsilcisinin işine iade edilmesi, işe başlatılmazsa çalışıyor gibi ücretinin ödenmesi gündeme getirildi.

* Bir yılı geçen işsizlikte, işçinin sendika üyeliği düşürülüyor.

* Noter kanalıyla üyelik ve istifa kaldırılmakta, e.devlet yoluyla üyelik ve istifa yolu açılıyor.

* Dayanışma aidatı miktarı üyelik aidatı miktarı ile eşleştirildi.

* Bakanlıkça 2822 sayılı Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanununun 12 . maddesine göre yayımlanan en son istatistiklerde toplu iş sözleşmesi yapma yetkisine sahip bulunan işçi sendikaları için, Toplu İş İlişkileri Kanunu'nun  yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl süreyle binde beş temsil koşulu aranmayacak.

Komisyonda yapılan değişiklikler

Toplu İş İlişkileri Kanun tasarısı, "Sağlık, Aile, Çalışma  ve Sosyal İşler Komisyonu"nda görüşülürken tasarı metni üzerinde yapılan bazı sınırlı değişiklikler şöyle;

* Tasarıda, "havagazı, termik santrallerini besleyen linyit üretimi, tabii gaz ve petrol sondajı" ile "üretimi nafta veya tabii gazdan başlayan petrokimya" işlerindeki grev ve lokavt yasakları kaldırılmışken, Komisyon'daki görüşmelerde, "üretimi nafta veya tabii gazdan başlayan petrokimya" işleri yeniden grev ve lokavt yasağı kapsamına alındı.

* Tasarıda 18'e indirilen işkolu sayısı 21'e çıkarıldı.

* Tasarıda yüzde 0,5 olarak belirlenen işkolu barajı, yüzde 3'e çıkarıldı, zaman içinde yüzde 1'e düşürülmesi gündeme getirildi.

* Tasarıdaki, "Bakanlıkça 2822 sayılı Kanunun 12. maddesine göre yayımlanan en son istatistiklerde toplu iş sözleşmesi yapma yetkisine sahip işçi sendikaları için Toplu İş İlişkileri Kanunu'nun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl süreyle binde beş temsil koşulu aranmaz" içerikli geçici madde hükmü, "Komisyon" da, "Bakanlıkça mülga 2822 sayılı Kanunun 12. maddesine göre yayımlanan en son istatistiklerde toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi için başvuru hakkına sahip işçi sendikaları ile Ekonomik ve Sosyal Konseye üye konfederasyonlara bağlı işçi sendikaları hakkında bu kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren beş yıl süreyle Kanunun 41. maddesinin birinci fıkrasında belirtilen işkolu barajları..." aranmayacaktır şeklinde değiştirildi.

Komisyondan son müdahale

Ancak, Komisyonda işkolu barajını düzenleyen "yetki" başlıklı madde hükmü ile (m.41) bununla  ilgili geçici madde (geçici madde 6) metninde bir kez daha değişiklik yapıldı.

Buna göre, TBMM'ne gönderilen tasarıda yüzde 10'dan yüzde 0,5'e indirilen işkolu barajı, Komisyon tarafından yapılan ilk  değişiklikte yüzde 3'e çekilmiş ve süreç içinde yüzde 1'e indirilmesi benimsenmişken, "Yetki" başlıklı madde metninde son kez yapılan değişiklikle, işkolu barajı, "(a) En az ikibin üyesi bulunacak, (b) Kurulu bulunduğu işkolunda ise çalışan işçilerin en az yüzde 1'ini üye yapmış olacak" şeklinde yeniden biçimlendirildi (Tasarı m.41/1).

Komisyon, işkolu barajı uygulamasıyla ilgili olarak yapılmış geçici düzenlemeyi de bir kez daha değiştirdi. Buna göre,  yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren beş yıl süreyle, Ekonomik ve Sosyal Konseye üye konfederasyonlara bağlı olmayan işçi sendikaları için baraj yüzde 3 olarak uygulanacak (Geçici madde 6).

Ayrıca,  Bakanlar Kurulu, beş yıl içinde, yasanın "Yetki" başlıklı 41. maddesinin  birinci fıkrasının (b) bendinde geçen oranı binde beş ile yüzde üç arasında değiştirmeye yetkili kılındı.

İşkolu barajında ayırımcılık

Komisyonda yapılan bu son değişikliğe göre, Ekonomik ve Sosyal Konseye üye Türk İş, Hak İş ve Disk Konfederasyonlarına  üye olmayan bağımsız sendikalar ile olası yeni Konfederasyon üyesi sendikalar için işkolu barajı yüksek tutuldu.

Yani, Ekonomik ve Sosyal Konseye üye üç Konfederasyon üyesi sendikalar ile bağımsız sendikalar arasında beş yıl süre için de olsa ayırım yapıldı. Başka bir anlatımla, bağımsız sendikaların yetki isteme aşamasına gelmesi güçleştirildi.

Üç Konfederasyona bağlı sendikalarla sınırlandırılmış şekilde ayrıcalık sağlanarak salt işkolu barajından yararlanmak amaçlı Konfederasyon oluşumları da önlenmek istendi.

Diğer taraftan, beş yıl süreyle "Yetki" başlıklı hükümde (Tasarı m.41/1-b) yüzde 1 olarak belirlenen işkolu barajı, Bakanlar Kurulu kararıyla yüzde 3'e çıkarılabileceği gibi yüzde 0,5'e de indirilebilecek.

Böylece,  Türk İş, Hak İş ve Disk Konfederasyonlarına bağlı sendikalara da yüzde 3'lük barajın uygulanabileceği intibaı uyandırılmak istense de, mevcut Konfederasyon üyesi sendikalarla, bağımsız sendikalara farklı işkolu barajı getirildi.

Her ne kadar geçici bir süre için de olsa (beş yıl) sendikalar arasında yetki tespitinde çok önemli rol oynayan işkolu barajları arasında farklı uygulamaya gidilebilmesi, Anayasa'nın eşitlik kuralı açısından tartışma yaratacaktır. Bu nedenle  TBMM Genel Kurulunda bu ayırımcılığın düzeltilmesi yerinde olacaktır. (DK/NV)