90’lar Hak Mücadeleleri yazı dizisi henüz fikir aşamasındayken Nadire Mater ve Evren Gönül ile o yıllarda neler oldu, hangi mücadele alanları vardı, nasıl anlatılır, kimlerle konuşulur, kim bu zorlu işin altından kalkar sorularının havalarda uçuştuğu küçük toplantılar yapıyorduk. Nadire Mater 90’ların sadece baskıların, kaybetmelerin, yargısız infazların yaşandığı ve savaşın şiddetlendiği yıllar olarak kodlanmasının eksik olduğunu söylediğinde başlamıştı bu dizinin çalışmaları. Her fırsat bulduğumuzda yaptığımız konuşmalarda yeni fikirler, yeni alanlar çıkıyordu. Açık söyleyeyim hafızamın zayıf olduğunu kabul ederdim ama bu diziye hazırlanırken hafızamın sandığımdan daha kötü olduğunu da anladım ve bir de 90’larda hak mücadelelerinin oldukça uzağında olduğumu farkettim. Çünkü bir çok şeyi bu yazıları okurken öğrendim.
Üniversiteden 92’de mezun olmuştum 93’te lisansüstü yapma çabamın beyhude olduğunu anlayıp ODTÜ kampüsüne veda etmiştim. Bu durumda 90’ların öğrenci hareketinin ucundan yakalamış olmam gerekirdi. Oysa sadece iki anı kalmıştı 90’ların ilk üç yılından aklımda. Tam tarihlerini hatırlamam o kadar zordu ki… Araştırma yaparken internete başvurma rahatlığı konu 90’lar olunca fena çuvallıyordu. Elif İnce dizi için çalıştığı dönem boyunca bu gerçeği birçok kez deneyimlemişti. Kendi kendime bu diziyi iyi ki yaptık dememin nedenlerinden biri bu oldu. 90’lara bir şekilde hak ettiği ilgi gösterilmemişti.
İki eylemden görüntüler vardı bende ama gerisi karışıktı. Hemen telefona sarıldım. Her konuşma yeni sorular, unuttuğum başka şeyleri hatırlatsa da ucundan kıyısından toparlayabildim. Ve anladım ki hiç birimizin hafıza yeterince iyi değil.
Aklımda kalan ilk eylem 1992’de yaşanmış. Önceki yıllarda yapmadığım bir hata yapıp jandarma gözaltı için saldırdığında her zamanki gibi ağaçlık alana kaçmak yerine Matematik binasına sığındım. ODTÜ’de sık yaşanmayan bir şey oldu jandarma bölüm binasının etrafını sardı. Kapılara barikat kurduk ve birkaç saat içeride direndik. Dışarıda toplanan arkadaşlarımızın ısrarlı eylemi ve öğretim görevlilerinin araya girmesiyle akşam saatlerinde çıkabilmiştik. Eylemi neden yaptığımızı konuştuğum arkadaşlardan hiçbiri tam hatırlamadı ama muhtemelen harçlara yapılan zammın geri alınması, hatta kaldırılması için yapıyor olduğumuza kanaat getirdik.
İkinci eylem biraz daha net. 1993 yılı ODTÜ Bahar Şenlikleri için Cem Karaca Devrim Stadyumu’na konser için gelecek. Okulda bir telaş, “1 Mayıs’ı söyler mi? “Tamirci Çırağı”nı isteyelim. Cem Karaca o yıllarda sürgünden dönüşü sonrası tartışmalı bir isim. Bazı gruplar konseri protesto etme yanlısı, kimileri dönek diye tezahürat yapılmasını istiyor. Biz bir grup arkadaş başka bir eylem planladık, amacımız konseri baltalamak değil dönüştürmekti. Stadyum merdivenlerinde yazının tam üstüne oturacak arkadaşlara birer mum dağıtıp konser sırasında hep birlikte yakıp Devrim yazısını oluşturacaktık.
Oturuldu hesap yapıldı, çok mum lazım. Para bir şekilde denkleştirildi. Yüzüncüyıl Mahallesi’nden mumlar alındı gelindi ama geç kalındı. Tribünler dolu, D harfini bulamıyoruz ki mum verelim yaksınlar. Kaldı ki herkes eylemi desteklemiyor. Mumlar elde kaldı. Cin fikirli bir arkadaşımız günü kurtardı: Mumları çimlere dikerek büyük bir Devrim yazdık. Ben şahit olmadım ama mumların dizilmesi sırasında jandarma müdahale etmek istediğinde Cem Karaca araya girip sorunu çözmüş. Hava karardığında mumları yaktık. Manşetteki fotoğrafı Yunus Özkazanç o gün çekti. 90’larda Öğrenci Mücadelesi’ni bizim için kaleme alan Erdem Aksakal ile o yıllardan fotoğrafları nasıl bulacağız konulu mailleşmelerimiz sırasında karşılıklı şu sonuca varmıştık: O yıllarda eylemlerde fotoğraf çektirmek aklımıza gelmiyordu, gelse de hemen bu fikri güvenlik nedeniyle uzaklaştırıyorduk. Başka fotoğraf yok bende ama bu fotoğraf yeterince şey anlatıyor sanırım. (HK)
Okura not: Dizinin araştırma bölümünü Elif İnce’ye devrettiğimizde 90’ları ana hatlarıyla 10 bilemediniz 12 yazıda toplayacağımızı tahmin ediyordum. 90’larda hak mücadeleleri içinde yer almış tanıdıklarımızdan fikir almak için yaptığımız konuşmalar sırasında diziye katkıda bulunmak isteyenlerden aldığımız yazılarla 64 yazıya ulaştık. Biliyoruz ki 90’lar bu kadar değil. Bu açık bir çağrı olsun, 90’ları tamamlamak için el verirseniz seviniriz.
