2009 yerel yönetim seçimlerinde Aydın’da 17 ilçe belediye başkanlığının 12’sini Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) kazanırken, kalan 5 belediye başkanlığının 2’sini Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP), 2’sini Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) ve 1’ini de Demokrat Parti (DP) aldı.
2007 genel milletvekili seçimlerinde belediye sınırları içerisinde CHP 7, AKP 6 ve MHP de 4 ilçede birinci parti konumundaydı. AKP milletvekili seçimlerinde birinci parti konumunda olduğu 6 ilçenin 5’inde belediye başkanlığı seçimlerinde başarılı olamadı ve 2’sinde CHP (Bozdoğan ve Karacasu) adayına, 2’sinde MHP (Buharkent ve Nazilli) adayına ve 1’inde de DP (Karpuzlu) adayına (+) aday etkisiyle yenildi. Sonra da AKP, MHP’nin birinci parti olduğu ilçede (Sultanhisar) (+) aday etkisiyle bir belediye başkanlığı kazanarak Aydın’da 2 ilçe belediye başkanlığı koltuğuna sahip olmuş oldu.
Aydın ilçelerinde MHP’nin durumu da AKP’nin durumundan çok farklı değil. Çünkü MHP 2007 seçimlerinde belediye sınırları dahilinde 4 ilçenin birinci partisi iken, 2009 yerel yönetim seçimlerinde bu dört ilçenin dördünde de belediye başkanlığı seçimlerini yitirip, CHP’ye karşı 3, AKP’ye karşı da 1 belediye başkanlığı yarışında başarısız oldu. MHP’nin AKP’ye karşı başarısızlığı (+) aday etkisinden kaynaklanırken, CHP ile yarışta aday etkisi değil, parti ağırlığı öne çıkıyor.
2009 yerel yönetim seçimlerinde Aydın’da ne pozitif ne de negatif aday etkisinin olmadığı [(0) Aday etkisi yok] 8 ilçenin 8’inde de CHP, 2007 milletvekili seçimlerinde o ilçenin birinci partisi olsa da, olmasa da 2009 yerel yönetim ilçe belediye başkanlığı seçimlerini kazandı. Burada CHP açısından öne çıkan, 2009 yerel seçimlerdeki parti tercihi oluyor.
2009 – 2011’den 2014 Yerel Yönetim Seçimlerine
6360 sayılı yasayla Aydın ili Büyükşehir statüsü kapsamına alınınca, belediye başkanlığı seçimlerinde oy kullanacak seçmenlerin sayısı birden yüzde 469,1 oranında arttı. Bu artış kırların da belediye başkanlığı seçimi kapsamına alınmasından ve Büyükşehir’e tüm ilçelerin dahil olmasından kaynaklanıyor. Böyle olunca da 2009 – 2011 seçimleri karşılaştırma bazı belediye sınırları yerine ilçe mülki sınırları haline gelmiş oluyor ve 2009 il genel meclisi seçim sonuçları da, kaçınılmaz olarak öne çıkıyor.
CHP Aydın’da 7 ilçenin, AKP 6, MHP de 4 ilçenin 2009 seçimleri il genel meclisi seçimleri birinci partisi oluyor. 2011 milletvekili seçimlerinde CHP’nin birinci parti olduğu ilçe sayısı 8’e yükselirken, AKP’nin seçimde birinci olduğu ilçe sayısı 9’a tırmanıyor ve MHP listeden düşüyor.
2011 genel milletvekili seçimleri Aydın ilçelerini iki partide kümelendirirken, CHP’nin rakibi tüm ilçelerde AKP ve AKP’nin rakibi de (bir tek Köşk ilçesi hariç, çünkü o ilçede AKP’nin rakibi MHP) CHP oluyor. Bu kutuplaşmanın sonucu olarak Aydın Büyükşehir için öncelikle yarışacak partiler CHP ile AKP olurken, ikisinin arasındaki oy oranı farkı da 2,3 puan düzeyinde kalıyor. Aydın’ın 17 ilçesinin 9’unda birinci parti ile ikinci parti arasındaki oy oranı farkı 10 puanın altında . Bu da öncelikle , Aydın Büyükşehir ve ilçelerinde -özellikle 10 ilçede- 2014 yerel yönetim belediye başkanlığı seçimlerinin yoğun bir rekabet altında geçeceğini düşündürüyor.
Kır/kent ve mahalle statüleri ayrımında Aydın seçmenleri
Aydın seçmeninin yüzde 48,7’si kırsal nitelikli yerleşim yerlerinde yaşayan seçmenlerden oluşuyor. AKP, MHP ve diğer partiler 2011 seçimlerinde kayıtlı seçmenden aldıkları oylarının yarısından fazlasını bu kesimden (kırdan) almışlar. Buna karşın CHP ve (oy kullanmayan, kullandığı oylar geçersiz olan seçmenler) seçmeyenler ise, aldıkları oyların yarıdan fazlasını kent mahallelerinden alıyorlar. Bu arada bağımsızlara oy veren seçmenler, üst ve en üst statülü mahalleler hariç diğer tüm mahalle tabakaları ve kırsal yerleşim yerlerinden kır/kent oranına uygun bir dağılımla yerleşik seçmenler arasından çıkıyor.
Aydın’da Orta alt ve üst statülü mahallelere doğru gidildikçe CHP’nin oyu artarken, AKP kırsal kesim ile alt statülü mahallelerin birinci partisi olarak öne çıkıyor.
Orta alt ve daha üst statülü mahallelerde yaşayan seçmenlerin oranı Aydın’da yüzde 40,6 düzeyinde. CHP’nin bu kesimdeki oy oranı 2011 milletvekili seçimlerinde yüzde 37,8, AKP’nin ise yüzde 24,1 olarak gerçekleşiyor. Buna karşın kırsal kesim ve alt statülü mahalle seçmenleri açısından aynı oranlara bakıldığında CHP’nin oy düzeyi yüzde 29,8’e gerilerken, AKP’nin oy oranı ise yüzde 33,5’e yükseliyor.
2014 yerel yönetim seçimlerinde CHP’nin kendi yanına göreli olarak daha kolay çekebileceği 15 puanlık bir seçmen kitlesi olduğu görünüyor. Bu seçmenler Aydın’ın orta alt ve daha üst statülü mahallelerinde yaşayan ya 2011 seçimlerinde sandık başına gitmemiş ya da AKP dışındaki partiler oy vermiş seçmenlerden oluşuyor. CHP’nin yerel yönetim seçimlerinde destek bulma arayışına karşılık AKP’nin de destek arayacağı önemli bir seçmen kitlesi var. Bu kesim, alt statülü mahallelerde ve kırsal kesimde yaşayan ve 2011 seçimlerinde seçmeyenlerden ve CHP’ye oy vermemiş seçmenlerden oluşan, 21,4 puanlık bir kitleyi tanımlıyor. Ancak burada sözü edilen dağılımın milletvekili seçimleri sonrası ortaya çıkan bir dağılım olması, genel milletvekili seçimlerinde ortaya çıkan baraj ve iktidar avantajıyla AKP lehine oluşan yönelişin yerel yönetim seçimlerinde ayniyle vaki olmayabileceği de göz ardı edilmemeli.
Sonuç yerine
Aydın’da yapılacak 2014 yerel yönetim seçimleri önemli bir yarışma ortamında gerçekleşecek izlenimi, yukarıda sergilenen tablolarla açıkça ortaya çıkıyor. Ayrıca ortaya çıkan bir başka eğilim de, seçim yarışının CHP ile AKP arasında geçecekmiş gibi görünmesi.
2009 – 2011 seçim sonuçları Aydın seçmeninin yerel seçimlerle milletvekili seçimlerinde aynı kalıp ve yaklaşımla sandık başına gitmediğine ilişkin ipuçları verdiği gibi, partilerin seçimde gösterdikleri adayların seçim sonuçlarına etkilerinin azımsanmayacak düzey ve önemde olduğunu ve bu durumun seçim sonuçları üzerinde belirleyici etkiler taşıdığını da göstermişti.
O zaman 2014 seçimleriyle ilgili önümüze iki olasılık çıkıyor. Bu olasılıklardan birisi seçimlerin gerçek yerel seçimler biçiminde gerçekleşmesi, diğeri ise yerel seçimlerden çok genel seçim havasında giden bir seçim sürecinin yaşanması.
Eğer seçim, bir yerel seçim havasında götürülür ve gerçekleştirilirse partilerin öne çıkmasında adayların ağırlığı azımsanmayacak düzeyde olacaktır. 2009 deneyimi bu açıdan Aydın’da CHP’nin daha şanslı olduğunu gösteriyor.
2014 seçimlerinin bir genel seçim havasında geçmesi durumunda ve 2011 seçim sonuçları ışığında Aydın’da AKP’nin önemeli avantajlar elde edebileceği düşünülmeden geçilemez. Ama genel seçimler havasında geçen bir yerel yönetim seçimlerinde süreç, beklendiği gibi gitmeyebilir ve tam ters bir etki de yaratabilir. Çünkü burada bilemediğimiz ve kontrol etme şansımızın da çok fazla olmadığı, yüzde 469’luk seçmen genişlemesinin etkisi var. Ayrıca genel seçim yaklaşımının üzerine bina edildiği sosyo-siyasal kutuplaşma hırçınlığı yerinden yönetim anlayışına ağırlık kazandırarak yürüyen seçimleri gerçek bazıyla yerele indirgeme yönünde işlev de görebilir. (ST/HK)
* 15 Mart: Kayseri ve Maraş.
