Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılına ilişkin "İstatistiklerle Yaşlılar" çalışmasının sonuçlarını açıkladı.

Buna göre, 2019'da 7 milyon 550 bin 727 kişi olan 65 yaş ve üzeri nüfus, son beş yılda yüzde 20,7 artarak 2024'te 9 milyon 112 bin 298 kişi oldu. Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranı 2019'da yüzde 9,1 iken 2024'te yüzde 10,6'ya çıktı.

Yaşlı nüfusun 2024'te yüzde 44,6'sını erkekler, yüzde 55,4'ünü kadınlar oluşturdu. Nüfus projeksiyonlarında yaşlı nüfus oranının 2030'da yüzde 13,5, 2040'ta yüzde 17,9, 2060'ta yüzde 27, 2080'de yüzde 33,4 ve 2100'de yüzde 33,6 olacağı öngörüldü.

Doğurganlık göstergelerindeki hızlı düşüş eğiliminin devam edeceğini varsayan düşük senaryoya göre, yaşlı nüfus oranının 2030'da yüzde 13,5, 2040'ta yüzde 18,2, 2060'ta yüzde 28,8, 2080'de yüzde 38,5 ve 2100'de yüzde 42,8 olacağı tahmin edildi.

Doğurganlığı artırıcı tedbirlerin etkili olacağını varsayan yüksek senaryoya göre, yaşlı nüfus oranının 2030'da yüzde 13,4, 2040'ta yüzde 17,5, 2060'ta yüzde 25,5, 2080'de yüzde 29,8 ve 2100'de yüzde 28,2 olacağı hesaplandı.

Yaşlı nüfus yaş grubuna göre incelendiğinde, 2019'da bu kesimin yüzde 62,8'inin 65-74 yaş grubunda, yüzde 28,2'sinin 75-84 yaş grubunda ve yüzde 9,1'inin 85 ve daha yukarı yaş grubunda yer aldığı görülürken, 2024'te yüzde 63,4'ünün 65-74 yaş grubunda, yüzde 28,8'inin 75-84 yaş grubunda ve yüzde 7,8'inin 85 ve daha yukarı yaş grubunda yer aldığı belirlendi.

Yaşlı nüfusun yüzde 0,1'ini oluşturan 100 yaş ve üzerindeki kişi sayısı 2024'te 7 bin 632 oldu.

Yaş grubuna göre yaşlı nüfus oranı, 2019, 2024

Türkiye nüfusunun yaş yapısı değişti

Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının yüzde 10'unu geçmesi, nüfusun yaşlanmasının bir göstergesi olarak kabul ediliyor. Türkiye'de yaşlı nüfus, diğer yaş gruplarına göre daha yüksek hızla arttı.

Küresel yaşlanma süreci olarak adlandırılan "demografik dönüşüm" sürecinde olan Türkiye'de, doğurganlık ve ölüm hızlarındaki azalma ile sağlık alanında kaydedilen gelişmeler, yaşam standardının, refah düzeyinin ve doğuşta beklenen yaşam süresinin artmasıyla nüfusun yaş yapısı şekil değiştirdi. Çocuk ve gençlerin toplam nüfus içindeki oranı azalırken yaşlıların toplam nüfus içindeki oranı artış gösterdi. Türkiye, oransal olarak yaşlı nüfusa sahip ülkelere göre hala genç bir nüfus yapısına sahip olsa da yaşlı nüfus sayısal olarak oldukça fazla.

Nüfusun yaşlanmasıyla ilgili bilgi veren göstergelerden "ortanca yaş" da 2019'da 32,4 iken 2024'te 34,4 oldu. Ortanca yaş 2024'te erkeklerde 33,7, kadınlarda 35,2 olarak hesaplandı.

Nüfus projeksiyonlarında ortanca yaşın 2030'da 37,1, 2040'ta 41,4, 2060'ta 48, 2080'de 51,5 ve 2100'de 52,2 olacağı tahmin edildi.

Çalışma çağındaki 100 kişiye düşen yaşlı sayısını ifade eden "yaşlı bağımlılık oranı" 2019'da yüzde 13,4 iken 2024'te yüzde 15,5'e çıktı.

Nüfus projeksiyonlarına göre yaşlı bağımlılık oranının 2030'da yüzde 19,5, 2040'ta yüzde 26,5, 2060'ta yüzde 45,5, 2080'de yüzde 61,9 ve 2100'de yüzde 61,6 olacağı öngörüldü.

Türkiye, yaşlı nüfusunda 194 ülke arasında 75'inci sırada

Nüfus tahminlerine göre, 2024'te dünya nüfusu 8 milyar 161 milyon 972 bin 573 kişi, yaşlı nüfus ise 833 milyon 480 bin 764 kişi oldu. Buna göre, dünya nüfusunun yüzde 10,2'sini yaşlı nüfus oluşturdu.

En yüksek yaşlı nüfus oranına sahip ilk üç ülke, yüzde 36,2 ile Monako, yüzde 29,8 ile Japonya ve yüzde 24,6 ile İtalya oldu. Türkiye bu açıdan 194 ülke arasında 75'inci sırada yer aldı.

Yaşlı nüfus oranının en yüksek ve en düşük olduğu 5 ülke, 2024

Yaşlı nüfus oranının en yüksek olduğu il, 2024'te yüzde 20,8 ile Sinop olarak belirlendi. Bu ili yüzde 20,2 ile Kastamonu, yüzde 19,1 ile Giresun izledi. Yaşlı nüfus oranının en düşük olduğu il ise yüzde 3,7 ile Şırnak oldu. Bu ili yüzde 4,3 ile Hakkari ve yüzde 4,4 ile Şanlıurfa izledi.

Yaşlı nüfusun toplam nüfus içindeki oranının yüzde 10 ve üzerinde olduğu il sayısı 2024'te 60 olarak kayıtlara geçti.

Yaklaşık her dört haneden birinde en az bir yaşlı fert var

Türkiye'de 2024'te 26 milyon 599 bin 261 haneden 6 milyon 726 bin 583'ünde yaşlı nüfus olarak tanımlanan 65 ve daha yukarı yaşta en az bir fert bulunduğu belirlendi. Diğer bir ifadeyle, hanelerin yüzde 25,3'ünde en az bir yaşlı ferdin yaşadığı görüldü.

En az bir yaşlı fert bulunan 6 milyon 726 bin 583 haneden 1 milyon 750 bin 900'ünde tek başına yaşlı fertler yaşıyor. Bu hanelerin yüzde 74'ünde yaşlı kadınlar, yüzde 26'sında da yaşlı erkekler bulunuyor.

Tek kişilik yaşlı hane halkı oranının en yüksek olduğu il, 2024 yılında yüzde 34,4 ile Balıkesir oldu. Bu ili yüzde 34,1 ile Çanakkale, yüzde 34 ile Burdur izledi. Bu oranın en düşük olduğu il ise yüzde 8 ile Hakkari olarak kayıtlara geçti. Bu ili yüzde 13,6 ile Batman, yüzde 14,9 ile Van takip etti.

Alışverişini kendi yapabilen yaşlıların oranı yüzde 55,1

Günlük aktiviteleri yapabilme durumları incelendiğinde, yaşlıların yüzde 85,7'sinin telefon kullanabildiği, yüzde 55,1'inin alışverişini kendi yapabildiği, yüzde 61,1'inin yemeğini kendi hazırlayabildiği, yüzde 76,6'sının ev temizliği yapabildiği belirlendi.

Bu kesimin yüzde 72,8'inin çamaşır yıkayabildiği, yüzde 76,3'ünün yolculuk yapabildiği, yüzde 85,5'inin ilaçlarını kendi başına kullanabildiği, yüzde 74'ünün parasal işlerini yapabildiği tespit edildi.

Yaşlı erkeklerin yüzde 91,2'sinin telefon kullanabildiği, yüzde 71,7'sinin alışverişini kendi yapabildiği, yüzde 57'sinin yemeğini kendi hazırlayabildiği, yüzde 76,7'sinin ev temizliği yapabildiği, yüzde 68'inin çamaşır yıkayabildiği, yüzde 86'sının yolculuk yapabildiği, yüzde 88,5'inin ilaçlarını kendi başına kullanabildiği, yüzde 87,5'inin parasal işlerini yapabildiği belirlendi.

Yaşlı kadınların yüzde 81,3'ünün telefon kullanabildiği, yüzde 41,7'sinin alışverişini kendi yapabildiği, yüzde 64,3'ünün yemeğini kendi hazırlayabildiği, yüzde 76,5'inin ev temizliği yapabildiği belirlendi. Bu kişilerin yüzde 76,7'sinin çamaşır yıkayabildiği, yüzde 68,6'sının yolculuk yapabildiği, yüzde 83,3'ünün ilaçlarını kendi başına kullanabildiği, yüzde 63,2'sinin parasal işlerini yapabildiği görüldü.

Yaşlı kadınlar erkeklere oranla eğitimden daha yoksun kaldı

Yaşlı nüfus içinde okuma yazma bilenlerin oranı 2019'da yüzde 83,1 iken, 2023'te yüzde 87,5'e yükseldi. Okuma yazma bilmeyen yaşlı nüfus oranı ise 2019'da yüzde 16,9 iken, 2023'te yüzde 12,5 oldu. Okuma yazma bilmeyen yaşlı kadınların oranı yüzde 19,9 iken, yaşlı erkeklerin oranı yüzde 3,3 olarak kayıtlara geçti.

Eğitim durumuna göre yaşlı nüfus incelendiğinde, 2019'da bu grubun yüzde 45,5'i ilkokul mezunu, yüzde 7,3'ü ortaokul veya dengi okul/ilköğretim mezunu, yüzde 7,5'i lise veya dengi okul mezunu, yüzde 7'si yükseköğretim mezunu iken, 2023'te ilkokul mezunu olanların oranı yüzde 46,7'ye, ortaokul veya dengi okul/ilköğretim mezunu olanların oranı yüzde 9,7'ye, lise veya dengi okul mezunu olanların oranı yüzde 9,7'ye, yükseköğretim mezunu olanların oranı yüzde 8,7'ye yükseldi.

Yaşlı nüfusun eğitim durumu cinsiyete göre incelendiğinde, önemli farklılıklar olduğu gözlendi. Bitirilen tüm eğitim düzeylerinde yaşlı erkek nüfus oranının, yaşlı kadın nüfus oranından daha yüksek olduğu görüldü.

Yaşlı erkek nüfusun 2024'te yüzde 1,4'ünün hiç evlenmemiş, yüzde 83,7'sinin resmi nikahla evli, yüzde 4'ünün boşanmış, yüzde 10,8'inin eşi ölmüş olduğu görülürken, yaşlı kadın nüfusun yüzde 2,8'inin hiç evlenmemiş, yüzde 46,9'unun resmi nikahla evli, yüzde 4,6'sının boşanmış, yüzde 45,7'sinin ise eşi ölmüş olduğu belirlendi.

Yaşlılar yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında

Yoksulluk ve yaşam koşulları istatistiklerine göre, 2024'te toplam nüfusun yüzde 29,3'ünün yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında iken, yaşlı nüfus için bu oranın yüzde 23,3 olduğu görüldü. Yoksulluk veya sosyal dışlanma riski altında olan yaşlı nüfus cinsiyete göre incelendiğinde ise bu oranın yaşlı erkeklerde yüzde 22,3, yaşlı kadınlarda yüzde 24,2 olduğu hesaplandı.

Yaşlı nüfusun iş gücüne katılma oranı 2019'da 15 ve daha yukarı yaştaki nüfus için yüzde 53'tü, 2023'te yüzde 53,3 oldu. Bu oran yaşlı nüfus için 2019'da yüzde 12 iken, 2023'te yüzde 12,2 olarak kayıtlara geçti. Söz konusu oran cinsiyete göre incelendiğinde, yaşlı erkek nüfusta 2023'te yüzde 20, yaşlı kadın nüfusta yüzde 6,1 olarak belirlendi. Yaşlı nüfustaki işsizlik oranı 2019'da yüzde 3,1 iken, 2023'te yüzde 2,7 olduğu görüldü.

İş gücü istatistiklerine göre, istihdam edilen yaşlı nüfusun sektörel dağılımı incelendiğinde, 2023'te yaşlı nüfusun yüzde 57,7'sinin tarım, yüzde 32,1'inin hizmetler, yüzde 7,3'ünün sanayi, yüzde 2,8'inin ise inşaat sektöründe yer aldığı tespit edildi.

Görmede çok zorlanan ya da hiç göremeyenlerin oranı yüzde 10,1

Türkiye Yaşlı Profili Araştırması sonuçlarına göre, 2023'te görmede zorluk çeken yaşlıların oranının yüzde 10,1, duymada zorluk çekenlerin oranının yüzde 10,6, konuşmada zorluk çekenlerin oranının ise yüzde 2,2 olduğu belirlendi. Yürüme, merdiven çıkma veya inmede zorluk çeken yaşlıların oranı yüzde 27,1, bir şeyler taşıma veya tutmada zorluk çekenlerin oranı yüzde 29,7, yaşıtlarına göre öğrenme, basit dört işlem yapma, hatırlama veya dikkatini toplamada zorluk çekenlerin oranı ise yüzde 13,8 oldu.

Görmede zorluk çeken yaşlı erkeklerin oranı yüzde 8,4 iken, yaşlı kadınların oranı yüzde 11,4 oldu. Duymada zorluk çeken yaşlı erkeklerin oranı yüzde 10 iken, yaşlı kadınların oranı yüzde 11, konuşmada zorluk çeken yaşlı erkeklerin oranı yüzde 2 iken, yaşlı kadınların oranı yüzde 2,3 olarak kayıtlara geçti.

Bu dönemde, yürüme, merdiven çıkma veya inmede zorluk çeken yaşlı erkeklerin oranı yüzde 18,2 iken, yaşlı kadınların oranı yüzde 34,3, bir şeyler taşıma veya tutmada zorluk çeken yaşlı erkeklerin oranı yüzde 19,9 iken, yaşlı kadınların oranı yüzde 37,5 oldu. Yaşıtlarına göre öğrenme, basit dört işlem yapma, hatırlama veya dikkatini toplamada zorluk çeken yaşlı erkeklerin oranı yüzde 8,7 iken, yaşlı kadınların oranı yüzde 18 olarak hesaplandı.

Yaşlılar en fazla dolaşım sistemi hastalıklarından hayatını kaybetti

Ölüm ve ölüm nedeni istatistiklerine göre, 2023'te vefat eden yaşlıların yüzde 40'ı dolaşım sistemi hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetti. Bu hastalığı yüzde 16,4 ile solunum sistemi hastalıkları, yüzde 13,9 ile iyi huylu ve kötü huylu tümörler takip etti.

Ölüm nedenleri cinsiyete göre incelendiğinde, cinsiyetler arası en büyük farkın iyi huylu ve kötü huylu tümörlerde olduğu görüldü. İyi huylu ve kötü huylu tümörler nedeniyle hayatını kaybeden yaşlı erkeklerin oranı yüzde 17,9 iken, yaşlı kadınların oranı yüzde 9,8 oldu.

Alzheimer hastalığından hayatını kaybeden yaşlıların sayısı ise 2019'da 13 bin 599 olmuştu, 2023'te 11 bin 464'e geriledi. Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı 2019'da yüzde 4,3 iken, bu oran 2023'te yüzde 3,2 olarak kayıtlara geçti.

Alzheimer hastalığından ölen yaşlıların oranı cinsiyete göre incelendiğinde, 2023'te bu hastalıktan dolayı ölen yaşlı erkeklerin oranı yüzde 2,3 iken, yaşlı kadınların oranı yüzde 4,1 oldu.

Kendi başına banyo yapabilen yaşlıların oranı yüzde 86

KATZ Günlük Yaşam Aktiviteleri Ölçeğinde yer alan bileşenler kapsamında yaşlıların günlük aktiviteleri yapabilme durumları incelendiğinde, yaşlıların yüzde 86,5'i kendi başına banyo yapabilirken, yüzde 89,5'inin kendi başına giyinebildiği, yüzde 92,1'inin kendi başına tuvaletini yapabildiği görüldü.

Yaşlıların yüzde 92,1'inin kendi başına yataktan kanepeye geçebildiği, yüzde 83,1'inin tuvaletini tutabildiği, yüzde 95,2'sinin yemeğini kendi başına yiyebildiği belirlendi.

Yaşlı erkeklerin yüzde 90,9'unun kendi başına banyo yapabildiği, yüzde 92,4'ünün kendi başına giyinebildiği, yüzde 94,5'inin kendi başına tuvaletini yapabildiği, yüzde 94,5'inin kendi başına yataktan kanepeye geçebildiği, yüzde 87'sinin tuvaletini tutabildiği, yüzde 96,2'sinin yemeğini kendi başına yiyebildiği görüldü.

Yaşlı kadınların ise yüzde 82,9'unun kendi başına banyo yapabildiği, yüzde 87,3'ünün kendi başına giyinebildiği, yüzde 90,2'sinin kendi başına tuvaletini yapabildiği, yüzde 90,2'sinin kendi başına yataktan kanepeye geçebildiği, yüzde 80,1'inin tuvaletini tutabildiği, yüzde 94,5'inin yemeğini kendi başına yiyebildiği belirlendi.

65 yaşına ulaşan bir kişinin kalan yaşam süresi ortalama 17,4 yıl

Hayat Tabloları, 2021-2023 sonuçlarına göre, doğuşta beklenen yaşam süresi Türkiye geneli için 77,3 yıl, erkekler için 74,7 yıl ve kadınlar için 80 yıl oldu. Genel olarak kadınlar erkeklerden daha uzun süre yaşarken, doğuşta beklenen yaşam süresi farkı 5,3 yıl olarak kayıtlara geçti.

Türkiye'de 65 yaşına ulaşan bir kişinin beklenen yaşam süresi, ortalama 17,4 yıl olarak hesaplandı. Erkekler için bu sürenin 15,7, kadınlar için 19 yıl olduğu gözlendi. Buna göre, 65 yaşına ulaşan kadınların erkeklerden ortalama 3,3 yıl daha fazla yaşayacağı tahmin edildi. Beklenen yaşam süresi 75 yaşında 10,5 yıl iken, 85 yaşında 5,5 yıl oldu.

Evde bakım desteğine ihtiyacı olan 65 ve daha yukarı yaştaki kişilerin oranı, 2023'te yüzde 16,4 olarak hesaplandı. Bu oran yaşlı erkeklerde yüzde 12,3 iken, yaşlı kadınlarda yüzde 19,6 olarak kayıtlara geçti. Evde bakım desteğine ihtiyacı olan 65-74 yaş grubundaki kişilerin oranı yüzde 10,5 iken, 75 ve daha yukarı yaştaki kişilerin oranının yüzde 26,9 olduğu görüldü.

Torunu olup bakımıyla ilgilenen yaşlıların oranı yüzde 9,7 iken, bu oran yaşlı erkekler için yüzde 8,8, yaşlı kadınlar için yüzde 10,3 oldu.

Torunu olup bakımıyla ilgilenen yaşlılardan, yüzde 64,4'ü her gün, yüzde 12,9'u hafta içi her gün, yüzde 10,6'sı bazen, yüzde 7,8'i hafta içi birkaç gün ve yüzde 4,2'si hafta sonu torun bakımıyla ilgilendi.

Yaşlı erkeklerin yüzde 59,1'inin her gün, yüzde 13,6'sının hafta içi her gün ve bazen, yüzde 8,5'inin hafta içi birkaç gün ve yüzde 5,2'sinin hafta sonu torun baktığı görüldü. Yaşlı kadınların yüzde 68'i her gün, yüzde 12,5'i hafta içi her gün, yüzde 8,7'si bazen, yüzde 7,3'ü hafta içi birkaç gün ve yüzde 3,6'sı hafta sonu torun baktı.

Yaşlı erkekler yaşlı kadınlardan daha çok internet kullanıyor

Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçlarına göre, internet kullanan 65-74 yaş grubundaki bireylerin oranı 2019'da yüzde 19,8 iken, bu oran 2024'te yüzde 46,9'a yükseldi.

İnternet kullanan yaşlı bireyler cinsiyete göre incelendiğinde, erkeklerin kadınlardan daha fazla internet kullandığı görüldü. İnternet kullanan yaşlı erkeklerin oranı 2024 yılında yüzde 55,3 iken, bu oran yaşlı kadınlarda yüzde 39,3 olarak kayıtlara geçti.

(HA)