Bu hakları şöyle sıralayabiliriz.
* Hastalığa doğru tanı koyma imkanına sahip sağlık kurumlarına ulaşma hakkı,
* Tanı ve tedaviyle ilgili doğru ve son bilgi ve beceriyle donanmış; hiç bir baskı ve tehdit altında olmadan mesleğini özgürce uygulayan bir hekim ve sağlık ekibinden hizmet alabilme hakkı,
* Hastalığın tedavisini ve rehabilitasyonunu sağlayacak tedavi edici araç gereç ve malzemeye sahip olabilme hakları
Burada belirtilen "hiç bir ayrım olmaksızın" ibaresi kuşkusuz "cinsiyet ayrımı yapılmaması"nı da içerir. .
Mutlak eşitlik de yetmez
Gerçekten de tüm olumsuz etmenlere ve mevcut verili koşullara karşın sağlık hizmetinin sunumunda kadınların erkeklerden daha az, daha eksik ve daha etkisiz-yetersiz hizmet almamasının sağlanması gerekir.
Bunu sağlık hizmetini sunanlarla, bu sunumu oluşturan, düzenleyen ve denetleyenler, bir başka deyişle "devlet" sağlamak zorundadır..
Aslında cinsler arasında mutlak anlamda bir eşitlik de yetmez. Tüm bu süreçlerde kadınların, kadına özgü fiziksel ve fizyolojik, psikolojik durumlarıyla gereksinimleri göz önüne alınarak hizmet verilmesi gereklidir.
Kadına sormalı
Yani, kadına kadın olmasından kaynaklanan "özel bir özen" gösterilmesi gerekiyor. Bu bağlamıyla kadınların farklılıklarına ve taleplerine uygun şekilde tıbbi hizmetlerde "özel düzenleme"ler talep etme hakları olduğu da kabul edilmelidir.
Bunlar arasında, yapılacak işlemlerin seçimi, sunuluşunda kimi farklılıklar, bazı muayenelerin yapılması sırasında dikkat edilecek noktalar, muayene yer ve ortamlarındaki bazı özellikler, muayene işleminde gerekli olan tutum ve davranışlar sayılabilir. .
Örneğin kadına özgü bir muayene olan "jinekolojik muayene" esnasında kadınların bazı istemlerinin düzenleyiciler ve hizmeti sunanlarca dikkate alınması, örneğin alışılageldiği biçimiyle yatarak ve bacaklarını kaldırıp ayırarak muayene olma yerine ayakta ve tümüyle soyunmadan muayene edilebilme olanağının sunulması gerekiyor.
Yaşam evreleri önemli
Böyle bir hakkın olduğu kadına bildirilmesi, dolayısıyla tercihin sorulması gerekiyor. Yine bu noktada kadının, kızlık, genç kızlık, kadınlık, menopoz, yaşlılık gibi yaşam evreleri dikkate alınmalıdır..
Benzer biçimde "hijyen ya da başka bir gerekçeyle" kadının bedensel özelliklerini "muayeneye hazırlık anlamında değiştirmesi, düzenlemesi" bu işlemler doğrudan müdahaleyi etkilemediği koşullarda "istenmemeli" dir.
İnanca özen
Her insanın kendine özgü, bireysel niteliklerine, inanç ve düşüncelerine uygun tanı, tedavi, rehabilitasyon süreçlerini tercih etme ve kullanma hakları bağlamında gereken yaklaşım da gösterilmelidir.
İnançlarına ve kişisel özelliklerine uygun tanı yöntemlerini kullanabilme hakkı sağlık hizmetini seçme; kişisel inanç ve düşüncelerine uygun, güvendiği bir hekim ve sağlık ekibinden hizmet alma hakkı da "hekimini ve sağlık personeli ve kurumunu seçme hakkı" bağlamında koşulsuz kabul edilmelidir.
Sınır ne?
Bu noktada sınır hizmetin verilmesinin önlenmesi ve engellenmesi nedeniyle kişinin zarar görme olasılığıdır.
Başka bir deyişle bu özel istekleri, kişinin alması gerekli ve zorunlu olan bir hizmeti almaması donucunu doğuruyor ve bu da kişinin bedenine ve sağlığına yönelik bir olumsuzluk ya da zarar ortaya çıkarıyorsa işte o zaman bu tür istek ve tercihler sınırlandırılabilir.
Dediğimiz gibi inanç ve düşüncelerine uygun ilaç ve yöntemlerle, tedavi ve rehabilite edilebilme hakkı, tanı-tedaviyi kabul-reddetme hakkı bağlamında bir haktır.
Bu hakkın kullanımı, bunun tersi bir hakkı doğurmaz. Yani hizmeti verenler bu tür özel istek ve kararlarıyla hastayı seçme ve muayene etme hakkına sahip değildir. Onlara meslekleri; hiçbir şekilde ayrım ve ayrıcalıklı davranmama, bilgisinin ve yeteneklerinin gereğini yerine görevini vermiştir.
Hakkı hatırlatma
Kadın hastaların bu sözü edilen talepleri geleneksel olarak kendilerini ifade etme zorluğu içinde olmaları nedeniyle bir çok sağlık kurumunda hemen hiç dikkate alınmıyor.
Dolayısıyla "talep gelmedi" savunusu geçerli değildir. Hizmeti sunanlar böyle bir hakkın olduğunu ve yararlanılabileceğini hastalara ve yakınlarına belirtmeli, buna uygun düzenlemeleri yapmalıdırlar.
Yine erkekler
Oysa inançların bu alanda "eşit olmayan biçimde" koyduğu kimi kurallar, kadınların bu kuralları içselleştirmesi nedeniyle, yanlış olduğu ve sonuçta bir zarar doğacağı bilindiği halde, ve yine çoğu zaman aslında kuralları koyan erkeklerin talepleri doğrultusunda talep edilebiliyor.
Bu durum "ayrı ve farklı bir özen gösterilmesi" gereken bir durumdur.
Sağlık çalışanı ve hekim; hem mesleğinin koyduğu kuralların belirleyiciliği yüzünden, hem temel insan haklarının bir gereği olarak, hem de bunların özel olarak da hasta haklarına yansıdığı biçimiyle bu konuda gerekli özen ve dikkati göstermek ve her özgün durumda o duruma uyan tutum ve davranışta bulunmak zorundadırlar. (MS/BA)
