Haberin Kürtçesi için tıklayın
Endonezya'da öldükten sonra bir ulusal parkın sahiline vuran ispermesçet balinasının midesinden ağırlığı altı kilogramı bulan 1000 parça plastik atık çıktığı açıklandı.
Bu atıklar arasında 115 plastik bardak, dört plastik şişe, 25 plastik çanta ve iki terlik de yer alıyor.
WWF: 25 plastik poşet
Kaşalot, sperm balinası ve amber balığı olarak da bilinen memeli hayvanın 9,5 metre uzunluğundaki cesedi Kapota adasındaki Wakatobi Ulusal Parkı'nda Pazartesi akşamı bulunmuştu.
World Wildlife Fund'ın (WWF, Doğal Hayatı Koruma Vakfı) Endonezya hayvanın midesinden çıkanların fotoğrafını Twitter'dan paylaştı.
"Sert plastik (19 parça 140 gr), plastik şişe (4 parça 150 gr), plastik poşet (25 parça 260 gr), terlik (2 parça 270 gr), tel parçaları (3,26 kg) ve plastik bardaklar (115 parça, 750 gr)."
Balinanın midesinden çıkan plastikler nedeniyle hayatını kaybettiği düşünülüyor. Öte yandan Dünya Ekonomik Forumu'nun verilerine göre, her yıl ortalama 8 milyon ton; Birleşmiş Milletler'in tahminlerine göre ise her yıl 10 milyon ton plastiğin okyanusa karıştığı bilgisi de mevcut.
Plastiğin suya, doğaya ve canlılara zararlarını, çevreyi korumak için bireysel anlamda alınabilecek önlemleri derledik:
Plastik nasıl zarar veriyor?
Plastik poşetlerin imhası sırasında açığa çıkan gazlar da, en az poşetlerin kullanımı kadar çevreye zarar veriyor.
Çevreye atılan bu poşetlerin şeffaf olanları sera etkisi yaparak ısıyı emiyor ve orman yangınlarına neden oluyor.
Doğada bozulmaları için gereken süre denizde 400 yıl, karada ise 800 yıl. Bu bozulma sırasında içindeki tüm zararlı materyaller toprak ve suya geçiyor.
Hayvanlar nasıl yiyor?
Plastiklerin bir kısmı, girdap diye bilinen büyük akıntı sistemlerine girip sıkışıyor. Ardından küçük parçalara bölünüp mikroplastiklere dönüşüyor ve deniz canlıları tarafından sindirilebilecek hale geliyor.
Plastiğin üzerindeki sümüksü canlı tabaka, yiyecek gibi kokmasına ve tat vermesine yol açan kimyasallar salgılıyor.
Plastikten yayılan özellikle bir kimyasal madde, dimetil sülfit (DMS) aralarında balıkların da bulunduğu hayvanları kendisine çekiyor.
Dünyada plastik kullanımı
Ocean Conservancy örgütü, 10 yıl içinde denizlerdeki plastik atık miktarı 250 milyon tona ulaşacağını ve 2050 yılı itibariyle denizlerde balıktan çok plastik olacağını tahmin ediyor.
TIKLAYIN - Okyanuslar Artık Dev Bir Plastik Çorbası
Türkiye
Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı'nın (OECD) 2015 verilerine göre, Türkiye çöpünün sadece yüzde 1'ini geri dönüşüme yolluyor, kalanını ise katı atık sahasına gönderiyor.
Science dergisinde yayımlanan araştırmaya göre, Türkiye plastik atıkları geri dönüştürme konusunda en başarısız ilk 20 ülke arasında. OECD ülkeleri arasında geri dönüşüme yapılan katkı açısından ise 14. sırada.
Çöpleri toplamakla yükümlü belediyeler, 2016'da 31 milyon ton çöp topladılar. Türkiye İstatistik Kurumu'na (TÜİK) göre bu çöplerin sadece yüzde 9,8'i geri dönüşüme gönderildi.
Türkiye’de şu an 751 lisanslı geri dönüşüm tesisi ve 566 atık toplama ve ayırma tesisi bulunuyor.
Asya
Plastik kirliliği aralarında Endonezya'nın da bulunduğu bazı Güney Doğu Asya ülkeleri başta olmak üzere dünya genelinde büyük bir sorun.
Çevre kampanyaları yürüten Ocean Conservancy'nin (Okyanusu Koruma) 2015'te hazırladığı bir rapora göre Çin, Endonezya, Filipinler, Vietnam ve Tayland'dan oluşan beş Asya ulusu okyanuslara giden plastik çöplerin yüzde 60'ının kaynağı konumunda.
Avrupa
Avrupa Brliği (AB) Komisyonu'nun verilerine göre Avrupa’da her yıl 100 milyar plastik poşet kullanılıyor ve bunun 8 milyarı su kaynaklarına karışıyor. Her AB vatandaşı yılda ortalama 198 plastik poşet kullanıyor.
En çok hangi markalarda plastik kullanılıyor?
Uluslararası çevre koruma örgütü Greenpeace, "Plastikten Kurtulun" kampanyası kapsamında 42 ülkeden 10 bin gönüllünün yardımına başvurarak denizlerdeki plastik kirliliğini denetledi.
Greenpeace, dünyanın farklı köşelerinden elde edilen örneklerle en çok plastik kirliliğine yol açan şirketleri şöyle açıkladı:
* Coca-Cola
* PepsiCo
* Nestle
* Danone
* Mondelez
* Procter & Gamble
* Unilever
* Pefetti van Melle
* Mars Incorporated
* Cogate – Palmolive
Plastik kullanımının sonuçları
* Temmuz ayında da Tayland'ın güneyinde bir kılavuz balina 80 plastik poşet yuttuktan sonra yaşamını yitirdi.
* Greenpeace’in, Antarktika Okyanusu’nda yaptığı mikro plastik ve kimyasallar atık araştırmalarının sonuçlarına göre, denizin derinlerinden alınan sekiz örneğin yedisinde mikro plastiğe rastlandı.
* Avrupa Birliği'nin sponsorluğunda, denizlerdeki çöplerin deniz canlıları üzerindeki etkilerinin incelendiği INDICIT projesi kapsamında yapılan araştırmada 187'si canlı, 424'ü ölü olmak üzere 611 caretta caretta incelendi. Caretta caretta'ların yüzde 53'ünün sindirim sisteminde plastik kalıntısına rastlandı.
Ölmüş olan kaplumbağaların yüzde 63'ünün sindirim sisteminde plastik bulunurken, canlı olanların yüzde 31'inin dışkısında plastik kalıntısı tespit edildi.
* Greenpeace'in bir araştırmasında Avrupa, Kuzey ve Güney Amerika, Afrika ve Asya'da 21 ülkeden tuz örnekleri aldı. Araştırma sonucunda 16 farklı ülkede üretilen 39 farklı marka deniz, kaya ve göl tuzundan 36'sında mikroplastik parçacıklarına rastlandı. Endonezya ise, en çok mikroplastik içeren sofra tuzu satılan ülke oldu.
* Gazetecilik kuruluşu Orb Media dokuz farklı ülkeden 250 plastik su şişesini incelediği araştırmanın sonucunda her bir litre suda ortalama 10 plastik parçacığının bulunduğu, her birinin de insan saçından daha kalın olduğu açıklandı.
TIKLAYIN - Şişe Sularında Plastik Madde Bulundu
* Galway-Mayo Institute of Technology’nin 2017’deki araştırmasına göre, dünya genelinde çeşitli ülkelerden toplanan her yüz çeşme suyu örneğinin yüzde 83’ünde plastik parçacıkları tespit edildi.
50 ülkede mücadele
BM'nin 2018 Uluslararası Çevre Günü (WED) dolayısıyla hazırladığı rapora göre Hindistan 2022'ye dek tek kullanımlık plastik ürünlere son verme sözü verdi.
Rapora göre 50 ülke plastik kirliliğiyle mücadele ediyor.
Plastiğe karşı bireysel önlemler
Huffington Post’ta yer alan bir haberde çevreyi korumak için plastik kullanımından kaçınmaya dair öneriler şöyle sıralanıyor:
* Plastik şişe kullanmayın
* Kahve kupası kullanın
Greenpeace verilerine göre İngiltere'de yılda 2,5 milyar kağıt kahve bardağı kullanılıyor ve bunların sadece 400'de biri geri dönüştürülüyor.
* Plastik kaşık çatal kullanmaktan kaçının
* Plastik poşet kullanmayın
Dünya genelinde her yıl 5 trilyon adet plastik poşet kullanıldığı tahmin ediliyor. Plastik poşetlerin doğada kaybolması 500 yıla kadar çıkabiliyor.
* Pipet kullanmayın
Sadece ABD'de yılda 175 milyar plastik pipet kullanılıp, çöpe atılıyor.
* Mikro boncuklu ürünler tüketmeyin
Greenpeace'e göre, okyanuslarda yılda 12.7 milyon ton plastik atık birikiyor. Bunda birçok günlük kozmetik ve temizlik ürününde kullanılan ve mikro boncuk adı verilen minik plastik parçacıkların rolü büyük. (TP)
