24 Haziran 2018 Seçimleri, İttifaklar ve HDP

7102 sayılı “Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” 13 Mart 2018 tarihinde kabul edilerek Resmi Gazete’de yayımlandı. 24 Haziran 2018 seçimlerinde bu yasanın uygulanacağı anlaşılıyor.

Bu kısa yazıda, 24 Haziran parlamento seçimlerinin yeni yasa çerçevesinde nelere yol açabileceği kısaca gözden geçireceğiz.

Bu yasanın 20. maddesine göre, yüzde 10’luk barajın hesaplanmasında ittifak yapan siyasi partilerin aldıkları geçerli oyların toplamı esas alınacak.

İttifaka mensup siyasi partilerin herhangi biri için ayrıca baraj hesaplaması yapılmayacak. İttifakın toplam oylarının yüzde 10 barajının üstünde olması koşuluyla, ittifaka dahil partilerin çıkartacakları milletvekili sayısı, ittifakın aldığı toplam oy içinde her bir partinin aldığı oyun oranına göre dağıtılacak. Yani açıkça, ittifaklar, yüzde 10 barajının, yalnızca ittifaka dahil ol(a)mayan partilere uygulanması, ittifaka giren partilerin, yanlarında yüzde 10’dan fazla oy alabilecek bir parti bulunması koşuluyla, TBMM’ye milletvekili sokabilmesi anlamını taşıyor. Kısacası, uygulamada, 24 Haziran 2018’de bu kural doğrudan doğruya HDP’yi engellemeye yönelik bir önlem olarak ortaya çıkıyor.

550 milletvekilinden oluşan parlamento için 2015 yılında yapılan iki seçimde aşağıdaki sonuçlar alınmıştı:

24 Haziran 2018’de 600 milletvekili seçilecek.

Bugünkü iki ittifakla (Cumhur: AKP+MHP+BBP, Millet: CHP+İYİ+SP+DP) seçim yapıldığında,  partiler 2015 seçimlerindekilerle aynı oranda oy alsalar, sonuçlar kabaca (her seçim çevresindeki MV sayısının hesaplanması yerine tüm ülke çapında nispi temsil uygulansa) şöyle olur (Tablo 2):

Görüldüğü gibi ittifak, kendi başına barajı geçemeyecekken büyük ortağın yanında havuza giren küçük ortaklar için anlamlı bir sonuç doğuruyor. 2015’teki iki seçimde de milletvekili çıkartmayan SP, BBP ve DP, ittifak yasası olsa ve uygulansaydı 1 Kasım seçimlerinde parlamentoda temsil hakkı kazanırlardı.

İttifakların apaçık görünen ikinci sonucu da, tek başına çoğunluk sağlayamayacak bir partinin, müttefikleriyle seçim öncesinde imzalayacağı protokol üzerinden çoğunluk sağlama olanağı kazanması ve geleneksel olarak seçim sonuçlarının belli olmasından sonra yürütülen koalisyon çalışmasını, seçim öncesindeki beklentilere göre hazırlanacak protokole dayandırması.

Örneğin 7 Haziran 2015 seçimlerinde AKP-MHP ittifakı olsaydı, AKP 258 milletvekili yerine toplam 315 temsilci kazanan Cumhur ittifakının büyük ortağı olarak seçim öncesinde hazırlanan protokol uyarınca kurulacak bir çoğunluk hükümetinde belirleyici olur, parti olarak iktidardan düşmüş olmasını önemsizleştirir,  ittifak hükümetini kurabilirdi.

Pekiyi, 2015 seçimlerinde HDP, örneğin yüzde 9,8 gibi bir oy oranı ile barajı geçemeseydi ve oyları diğer partiler arasında eşit dağılsaydı ne olurdu?

7 Haziran’da 80, 1 Kasım’da 59 milletvekili, birlikte seçime girdiği iki ittifak arasında aşağıdaki gibi paylaştırılır, HDP’nin aldığı yüzde 9,8 oranının çok altında oy almış BBP, SP ve DP gibi ittifak üyeleri parlamentoya girerken HDP temsil edilmemiş olur, ayrıca 7 Haziran ve 1 Kasım’da sırasıyla 315 ve 338 milletvekili çıkartan AKP+MHP, HDP’nin barajı geçememesi nedeniyle 369 ve 386 gibi yüksek sayılara ulaşırdı (Tablo3).

Özet

İttifak uygulaması siyasette adaletli temsil olanağını ortadan kaldırıyor, partileri kümeleşmeye, seçmeni kutuplaşmaya itiyor. Bu da yanlarına destekçi toplayan büyük partilere ve ittifaka giren küçük partilere yarıyor (Tablo3). İttifak dışında kalıp baraja takılan partilerin aldıkları oylar tümüyle ziyan olmuş, çıkartabilecekleri vekiller diğer partiler arasında paylaşılmış oluyor. Böylece bir yandan en büyük partinin tek başına çoğunluğu elde etme olasılığı artarken diğer yandan baraja takılacak küçük partiler ittifak sayesinde parlamentoda temsil olanağı kazanıyorlar.

HDP gibi ittifak dışı kalan bir partinin milletvekili çıkartabilmesi için ülke çapında alacağı oy toplamının yüzde 10 barajını geçmesi gerekiyor. Bu gerçekleşmezse büyük ittifak çoğunluk kazanıyor (Tablo 4).

Ancak HDP’nin barajı geçmesi durumunda (Tablo 1), ittifak olsa dahi (Tablo 2, Tablo 4) en büyük partinin tek başına iktidara gelme olasılığı ciddi oranda düşüyor.

HDP’nin yüzde 10 barajını geçememesi durumunda ise partiler arası oy dağılımı elbette önem taşıyor, ancak örneğin Gezici şirketinin 23 Nisan 2018 tarihinde yayımlanan anket sonuçları doğrulanırsa (Tablo 4), Cumhur ittifakının 354 milletvekiliyle parlamento çoğunluğunu ele geçirebileceği görülüyor. (SB/HK)