Orhan Pamuk Frankfurt Kitap Fuarı Sonrası Almanya’da

Uluslararası Frankfurt Kitap Fuarı’na bizzat katılmayan Nobel ödüllü yazar Orhan Pamuk, fuardan hemen sonra, bugün Almanya’ya geliyor. Ünlü yazar, son romanı “Kırmızı Saçlı Kadın”ın Almanca baskısının tanıtımı amacıyla bugünden itibaren Almanya’nın üç büyük şehrinde düzenlenecek okuma akşamlarına katılacak.

Almanya’nın en büyük yayınevlerinden Hanser Verlag’tan yapılan açıklamaya göre Pamuk, bu akşam Berlin’de, sonra da Essen ve Münih’te okurlarıyla birlikte olacak.

Orhan Pamuk, kitap fuarına katılmadı, ancak “Kırmızı Saçlı Kadın”ın Almancası (Die rothaargie Frau) dolayısıyla fuarda yer aldı. Büyük gazetelerin fuarla ilgili özel eklerinde ya da edebiyat, kültür sayfalarında kitapla ilgili geniş tanıtım yazıları nedeniyle, onun da bizzat fuara katılacağını düşünenler hiç de az değildi.

Kitap Hanser Verlag’ın fuardaki dev standının raflarında ve ayrıca kendisine ayrılan özel bir bölümde kitapseverlere sunuldu.

Orhan Pamuk, fuara katılmayarak düzenlenecek etkinliklerde kendisine yönelecek Türkiye’deki siyasal gelişmelerle ilgili sorulardan kısmen uzak kalmış oldu.

Bu yöndeki sorular da başta Aslı Erdoğan, Can Dündar, Osman Okkan olmak üzere, Almanya’da yaşayan ya da Türkiye’den gelen gazeteci, yazar, yayıncı ve sivil toplum örgütü temsilcilerince yanıtlandı.

Ancak Almanyalı okurları, onu iyi bir romancı olmasının yanında günümüz Türkiye’sinin çağdaş yanını temsil eden bir kişilik olarak tanıdıkları, bunun yanısıra son zamanlar Türkiye’sinin ağır baskı altındaki yazarları arasında gördükleri için Türkiye’yle ilgili gelişmelerin tartışıldığı toplantılarda onun ismini de sık sık gündeme getirdiler.

Pamuk’un “Kırmızı Saçlı Kadın”la ilgili toplantılarının da sadece “edebiyat” içerikli olmayacağı, Alman okurlarının sevdikleri bu büyük yazarın “Türkiye’deki insan hakları ihlalleri”, “hapisteki gazeteciler” gibi konular başta olmak üzere, siyasi gelişmelere ilişkin açıklamalarını bekleyecekleri platformlar olarak görmeleri bekleniyor.

Almanya’da çok sevilen yazar

Orhan Pamuk, Nobel’i almadan bir yıl önce, Almanca konuşulan dünyanın en büyük yayıncılık ödülü olarak kabul edilen ve Frankfurt Kitap Fuarı kapsamında verilen, “Alman Yayıncılar Birliği”nin Barış Ödülü’nü (2005) almıştı.

Dünyanın birçok yerinde olduğu gibi Almanya’da da en çok sevilen Türkiyeli yazarların başında gelen Pamuk’un tüm romanları, fazla zaman geçmeden, yetkin çevirmenler aracılığıyla Almanca’ya ulaşıyor. Kırmızı Saçlı Kadın da bir yıl geçmeden Gerhard Meier tarafından Almanca’ya çevrildi.

Daha önce Ahmet Hamdi Tanpınar, Aslı Erdoğan, Murathan Mungan, Zülfü Livaneli, Hasan Ali Toptaş, Amin Maalouf, Jules Verne gibi Türkiye ve dünya edebiyatından büyük yazarların eserlerini Almanca’ya kazandıran Meier, Pamuk’un “Kafamda Bir Tuhaflık”ını da çevirmişti.

Orhan Pamuk’u yakından takip edenler, çevrelerindekilere ondan Almanya günlerinde bu konuda fazla beklenti içinde olunmaması, siyasi konulardaki genel tavrını sürdürmeye devam edeceğini fısıldıyorlar.

Öte yandan Pamuk, isterse bu platformları kendisiyle ilgili yanlış bilgileri düzeltmek için değerlendirebilir, bu konuya bir açıklık getirebilir. Çünkü Almanya’da kendisiyle ilgili “İslamcı hükümetin siyasi baskısı altındaki yazar” yanılsaması bir hayli yaygın.

İlk düzeltmeyi Zeynep Oral yaptı

Frankfurt Kitap Fuarı’nda Orhan Pamuk, sadece Türkiye’deki gelişmelerin konu olduğu toplantı kulislerinde değil, edebiyatla ilgili diğer etkinliklerde de gündeme geldi.

Bunlardan biri de Türkiye PEN Başkanı, gazeteci – yazar Zeynep Oral’ın da konuşmacıları arasında yer aldığı bir paneldi. “Kapalı Kapılar Arkasında / Edebiyat Ödüllerinin Jürileri Nasıl Çalışıyor?” başlıklı toplantıda, her biri kendi ülkesinde ya da uluslararası jürilerde aktif konuşmacılar, ulusal ve uluslararası ödüllerin arkasındaki karar mekanizmalarına, bunların oluşum öyküleri ve etkileri üzerine konuştular.

Amerikan “Publishing Perspectives” dergisi Genel Yayın Yönetmeni Porter Anderson’un yönettiği panelde konuşmacı olarak, Avrupa Birliği Genç Edebiyatçılar Ödülü Jürisi üyesi olarak katılan Zeynep Oral’la birlikte Fransa’nın en büyük ödüllerinden “Goncourt”un jüri üyesi, “Magazine litteraire” Genel Yayan Yönetmeni Pierre Assouline, Alman Kitap Ödülü jürisinden, televizyon kanalı ORF’nin Edebiyat Bölümü Şefi Katja Gasser ve Singapur’dan yayınevi yöneticisi (Epigram) Edmund Wee yer aldılar.

Her yıl binlerce yazarın, binlerce kitabının  yayınlandığı bir dünyada dağıtılan ödüllerin asla “adil” olamayacağının vurgulandığı panelde, fuarın açılışında vurgulandığı gibi dünyanın “en büyük gazeteci-yazar hapishanesi” de gündeme geldi.

Türkiyeli yazarların aldıkları ödüller

Gazeteci-yazar Zeynep Oral sabırla Türkiye’de gelişmelere ilişkin bilgi verdi, bir diktatörlüğe doğru giden Türkiye’de devletin saygın ödüllere halen karışamadığını vurguladı.

Ödül jürilerinin nasıl çalıştığına dair bilgiler verdi ve bu arada “bazen de hiç okumadan ödül verdiğimiz oluyor” dedi.

Oral ardından bunun zaman zaman yaşanan anti-demokratik gelişmelere tavır olarak gerçekleştiğini, resmi ağızlardan kadın düşmanı açıklamaların ardından kadın haklarıyla ilgili yayınlara verilen ödül örneğini vererek, açıklamasıyla diğer panelist ve dinleyicilerin şaşkınlığı, hayranlığa dönüştü.

Oral, “Türkiye’den yazarların bu kadar çok uluslararası ödül almasını istemiyorum” diyerek de dinleyicilere şaşırttı. Ancak bu şaşkınlık da kısa sürdü, çünkü hemen ardından, bu ödüllere aynı zamanda çok sevindiğini çünkü Aslı Erdoğan gibi yazarların bu ödülleri “çok iyi yazar oldukları” için aldıklarını vurguladı.

Oral, ödüllerin birer “siyasi araç” olarak görülmesine karşı çıkarken, hapisteki ya da baskı altındaki yazarların, gazetecilerin aldığı uluslararası ödüllerin elbette yararlı olduğunu vurguladı. 

Girişte vurgulandığı gibi panelde başta Nobel olmak üzere dünya çapında birçok ödülün sahibi olan Orhan Pamuk da bir dinleyicinin sorusuyla gündeme geldi.

Zeynep Oral, bu soruya yanıtıyla da dinleyicileri şaşırttı. Önce dinleyicinin “Orhan Pamuk’un Türkiye’de baskı altında olduğu”na dair vurgusunu düzelti. “Orhan Pamuk Türkiye’de zor durumda değil” dedi. Oral, daha sonra da Orhan Pamuk’un uluslararası önemine dikkat çekerek, “Türkiye’deki gelişmeler hakkında biraz olsun konuşsa, bizler için çok yararlı olacak. Bu benim şahsi düşüncem” dedi.

Orhan Pamuk, bu akşamdan itibaren Almanya’da konuşacak. Tabii öncelikle kitabını anlatacak. Kimse bu toplantıların “hapisteki ve sürgündeki gazeteci ve yazarlarla dayanışma etkinliği” haline dönüşmesini beklemiyor. Ama bu toplantılarda elbette Türkiye’yle ilgili sorularla da karşılaşacaktır.

Sadece çağdaş Türk romanını değil, Türkiye’nin geçmişi ve şimdiki durumunu ısrarla onun romanlarından, yazılarından, röportajlarından öğrenmeye, takip etmeye çalışan binlerce hayranının önemli bir kısmının kafalarındaki güncel Türkiye resmini tamamlayabilmek için onun açıklamalarını beklediği söylenebilir.