Frankfurt’ta İki Ayrı Türkiye

Dünyanın en büyük yayıncılık buluşması Uluslararası Frankfurt Kitap Fuarı, küçük bir Avrupa zirvesiyle açılıyor. Bu yıl 69’ncu kez düzelenecek fuarın onur konuğu olan Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron ve Federal Almanya Şansölyesi Angela Merkel’in katılacağı açılış töreni salı günü gerçekleştirilecek.

Dünyanın 106 ülkesinden çeşitli alanlarda 7150 yayın kuruluşunun yer alacağı fuar 11 Ekim Çarşamba gününden itibaren ziyarete açılacak. İlk üç gün sadece yayın dünyasından ziyaretçilerin izleyebileceği fuar, haftasonunda kapılarını halka açacak. 13 bine yakın gazeteci ve yazarın başvuruda bulunduğu fuarı beş günde yaklaşık 280 bin kişinin ziyaret etmesi bekleniyor.

Terör endişesiyle her zamankinden daha yoğun güvenlik önlemleri altında gerçekleştirilecek fuara büyük bölümü onur konuğu Fransa’dan ve Fransızca konuşulan ülkelerden olmak üzere yüzlerce tanınmış yazar, kitaplarının tanıtımına katılmak üzere ya da ziyaretçi olarak katılacak.

Fuara Türkiye’nin resmi katılımı da son yıllarda olduğu gibi Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın çeşitli yayıncıların katılımıyla düzenlediği Türkiye Ulusal Standı’yla olacak. Ulusal stantta çeşitli yayınevlerinin ve bazı resmi kuruluşların kitapları yayınlanacak, iki ayrı sergi açılacak ve “Avrupa’da Türk Edebiyatı” konulu bir toplantı gerçekleştirilecek. Türkiye’nin resmi katılımı çocuk kitapları yayıncılarının bulunduğu salonda açılacak bir diğer ortak standı da içeriyor.

Fuara Türkiye’den çok sayıda yayıncı ve yayın kuruluşu temsilcinin yanısıra, haklarında ceza davaları açılmış olan yazar ve gazeteciler de katılıyor. Bunlar arasında bir süredir Almanya’da yaşayan gazeteci-yazar Can Dündar, uzun bir süre cezaevine atıldıktan sonra tutuksuz yargılanmak üzere serbest bırakılan ve kısa bir süre önce yurtdışına çıkmasına izin verilen ünlü yazar Aslı Erdoğan yer alıyor. Halen hapiste olan gazeteciler Ahmet Şık ve Deniz Yücel’in eşleri de fuarın misafirlerinden.

Fuar içinde ve fuar boyunca Frankfurt’ta gerçekleştirilecek çeşitli etkinliklerin bir bölümünde Türkiye’den yazarların Almancada yayınlanan kitapları tanıtılacak, bir bölümünde ise Türkiye’deki siyasal gelişmeler, basın ve yayın özgürlüklerinin durumu, hapishanedeki gazeteciler konu edilecek. Hapishanedeki gazetecilerden Ahmet Şık’a verilen “Cesur Gazeteciler Ödülü”nün töreni de fuar içinde gerçekleştirilecek.

Belge Yayıncılık’ın kurucusu, yazar Ragıp Zarokolu’nun hazırladığı “Yasaklanan Kitaplar” sergisi, özellikle son 90 yıl boyunca Türkiye’de yasaklanan kitapları içeriyor. Yazarlar örgütü PEN’in uluslararası yönetiminden yazar Burhan Sönmez ile Türkiye PEN Başkanı Zeynep Oral da fuarın misafirleri arasında.

Onur konuğu Fransa

Bu yılki fuarın onur konuğu Fransa ve bu ülkedeki siyasal gelişmeler, bu yıl gerçekleştirilen cumhurbaşkanlığı seçimleri dolayısıyla Almanya da her zamankinden daha aktüel. Açılışa altı ay önceki seçimlerde aşırı sağcıların ve Avrupa Birliği karşıtlarının ortak cephesini yenilgiye uğratarak cumhurbaşkanı olan Macron’un katılacağının açıklanması ilgiyle karşılandı.

Fuar kapsamında gerçekleştirilecek 300’e yakın etkinlik Fransa’yı, Fransızcayı ve Fransız kültürünü konu ediniyor. Fuarda Fransızca, sadece Fransa’dan değil, bu dilin konuşulduğu çoğu eski Fransa sömürgesi yaklaşık 80 ülkeden 180 yazarın katılımıyla temsil edilecek. Phippe Dijan, Michel Houellebecq, Yasmina Reza, Leila Slimani, Amelie Nothomb ve diğerleri...

Türkiye standında iki sergi

Fuarda Türkiye yayın dünyası, Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü’nün koodinatörlüğünde “Uluslararası Kitap Fuarları Türkiye Ulusal Organizasyon Komitesi’nin sorumluluğundaki Türkiye Ulusal Standı’yla resmen temsil edilecek.

Türkiye’den12 yayıneviyle, bakanlığın ve Türkiye Yazma Eserler Kurumu, Türk Dil Kurumu, Türkiye Diyanet Vakfı ve Yunus Emre Enstitüsü gibi kamu kurumlarının yayınladığı kitaplar bu stantta tanıtılacak. Bakanlığın, yayınevilerinin, katılan kurumların temsilcilerinin ve yayıncılık örgütlerinin temsilcilerinin uluslararası görüşmeleri de ulusal stantta gerçekleştirilebilecek.

Burada ayrıca Türkiye’den kitapların başka dillere çevrilmesi çalışmalarını desteklemek amacıyla yürütülen TEDA projesi kapsamında yayınlanan eserler de sergilenecek. Fuarın çocuk kitaplarının sergilendiği salonunda bu yıl da Türkiye’den bu alanda yayın yapan kurumların kitaplarıyla katılacağı bir stand açılacak.

Türkiye Ulusal Standı, 11 Ekim Çarşamba günü gerçekleştirilecek bir resepsiyon eşliğinde açılacak. Turizm ve Kültür Bakanlığı Müsteşarı Ömer Arısoy’un katılımıyla gerçekleştirilecek açılışa bir klasik Türk müziği konseri de eşlik edecek.

Türkiye ulusal katılımı programı iki de etkinlik içeriyor.

Bunlardan biri Türkiye standında yazarlar Yücel Feyzioğlu, Hasan Kayıhan ve Orhan Aras’ın konuşmacı olarak katılacağı “Avrupa’da Türk Edebiyatı” başlıklı panel. Diğeri de Sahrap Soysal’ın fuarın yemek kitapları bölümünde gerçekleştireceği “Türk mutfağı üzerine sunum ve ikram”.

Türkiye Ulusal Standı, son yıllarda katılan yayınevlerinin ve sergilenen kitapların sayısının düşük olması, raflarda ağırlıkla devlet kuruluşlarının yayınlarının yer alması, yayıncılıkla doğrudan ilgisi olmayan sergilerin geniş yer kaplaması gibi nedenlerle fuara Türkiye’den ve Almanya’dan katılan yayıncılarca eleştirilmişti.

2016 yılındaki Türkiye Ulusal Standında 15 Temmuz darbe girişimini konu alan büyük tablolar yer alıyordu.

Türkiye’nin “Onur Konuğu” olduğu 2008 yılındaki geniş kapsamlı ve çok yönlü katılımını hatırlatan bu yayıncılar, Frankfurt’taki standın Türkiye’yi temsil etmediğini belirtmişlerdi. Bakanlık yetkilileri ise bu eleştirilere karşı çıkıp, Türkiye’nin tüm çeşitliliğinin yansıtıldığını savunmuşlardı.

Türkiye Ulusal Standı’nın yanısıra Türkiye’den bazı yayınevleriyle, doğrudan yayıncı olmamakla beraber, kitap yayınlayan işveren örgütleri ve belediyeler gibi kurumlarlar, matbaacılık gibi basın-yayın alanında faaliyet gösteren şirketler de fuara kendi standlarıyla katılacak. Her yıl olduğu gibi telif ve çeviri ajanslarının temsilcileri de fuarın bu alandaki çalışmalara ayrılan özel bölümünde yer alacak.

Kriz ülkesi Türkiye

Fuarda Burhan Sönmez, Orhan Pamuk, Aslı Erdoğan gibi Türkiye’den yazarların Almancaya çevrilen romanları; Selim Özdoğan, Baha Güngör gibi Almanya’da yaşayan Türkiye kökenli yazar ve gazetecilerin Almanca yazdıkları eserler; Can Dündar gibi Almanya’da sürgünde yaşayan yazarların kitapları, Almanya’da son dönemde yayınlanan Türkiye konulu kitaplar tanıtılacak, bu kapsamda çeşitli etkinlikler gerçekleştirilecek.

Türkiye ve Almanya’dan gazeteci ve yazarların katıldığı çeşitli toplantılarda Türkiye’deki gelişmeler, hapisteki yazarların durumu ele alınacak. Bu etkinliklerin bir bölümü fuarın kendi toplantı salonlarında ya da Almanya yayıncılarının, Uluslararası Af Örgütü gibi kurumların standlarında düzenlenecek, bir bölümü de akşamları Frankfurt içindeki çeşitli mekanlarda gerçekleştirilecek.

2016'da Can Dündar ve Deniz Yücel ile Almanya PEN Başkanı Josef Haslinger'in katıldığı "Türkiye ve Avrupa, Fikir ve Sanat Özgürlüğünün Durumu" konulu toplantı.

“Cesur Gazeteciler İçin Raif Badali” ödülünün bu yılki sahibi, hapisteki gazeteci Ahmet Şık için, gıyabında ödül töreni düzenlecek. Her gün Tageszeitung’un standında düzenlenecek “Basın Özgürlüğü İçin Bir Saat” toplantılarıyla bu gazetenin eski çalışanlarından, hapisteki gazeteci Deniz Yücel ve diğer gazetecilerin durumu ele alınacak. Uluslararası Af Örgütü’nün standında Aslı Erdoğan’ın kitabı tanıtılacak, “Denizi Görmek İstiyoruz” başlıklı toplantıda Deniz Yücel’in kız kardeşi İlkay Yücel konuşacak.

“Öteki Türkiye”, “Kriz Ülkesi Türkiye”, “Türkiye’den eleştirel sesler” gibi başlıklar altında gerçekleştirilecek toplantılarda Türkiye’deki siyasal gelişmeler, basın ve yayın özgürlüğü, hapishanedeki gazetecilerin durumu tartışılacak.

Ahmet Şık’ın eşi Gonca Şık, Deniz Yücel’in eşi gazeteci Dilek Mayatürk-Yücel, Türkiye’de görev yaparken aldığı ölüm tehditleri nedeniyle ülkeyi terketmek zorunda kalan Der Spiegel dergisi muhabiri Hasnain Kazım, yazdığı “En Alttakiler” kitabıyla Almanya’daki Türklerin karşılaştığı ayrımcılığı ilk kez gündeme getiren, Türkiye’deki basın özgürlüğü mücadelesini aktif olarak destekleyen gazeteci-yazar Günter Wallraff da bu toplantıların konuşmacılarından.

Uluslararası PEN yöneticilerinden Yazar Burhan Sönmez, gazeteci-yazar Can Dündar, yazar Aslı Erdoğan, Frankfurt Kitap Fuarı Müdürü Jürgen Boos’un yöneteceği sohbet toplantısında “sürgünde yazarlık” konusunu ele alacaklar. Belge Yayınları’nın kurucusu gazeteci-yazar Ragıp Zarakolu, yasaklanan kitaplar ve sansür konulu toplantıya konuşmacı olarak katılacak.

Geçen yıl fuar döneminde hapiste olan Aslı Erdoğan için çok sayıda dayanışma etkinliği düzenlendi. Gazeteci-Yazar Can Dündar da yayıncılarının Aslı Erdoğan için düzenlediği toplantıya katılıp, Erdoğan’ın cezaveinden gönderdiği mesajı bizzat okumuştu. 

Türkiye konulu etkinliklere katılacak diğer gazeteci ve yazarların bir bölümü şöyle: Osman Okkan, İrfan Aktan, İmran Ayata, Levent Pişkin, Nurcan Baysal, Burçak Belli, Engin Önder, Ali Çelikkan, Canset İçpınar, Ebru Taşdemir.

Türkiye PEN Başkanı Gazeteci-Yazar Zeynep Oral da uluslarararası edebiyat ödül jürilerinin nasıl çalıştığının ele alındığını toplantıya konuşmacı olarak katılacak.

Fuara aşırı sağ damgası

Almanya’da son genel seçimlerde ortaya çıkan siyasal tablo fuara katılım açısından da kendini gösterdi. Aşırı sağ, ırkçı ve neo-nazi çevrelere yakın çok sayıda yayınevinin fuara katılacağı, bunlardan bazılarının aşırı sağcı yazarların katılacağı etkinlikler düzenleyeceği iddia edildi.

Fuar yönetimi, aralarında Almanya’daki en keskin aşırı sağ partilerden NPD’nin (Almanya’nın Nasyonal Demokrat Partisi) eski genel başkanı, Avrupa Milletvekili Udo Voigt gibi tanınmış aşırı sağcı politikacı ve aktivistlerin katılacağı bu etkinliklerin, fuar kapsamında gerçekleşmesine karşı çıkıyor, bunların fuar etkinlik programında yer almasını engelliyor.

Ancak özellikle Avrupa’nın çeşitli ülkelerinden aşırı sağcı partiler tarafından kurulmuş olan ortak örgüt “Europa Terra Nostra”nın tüm engellemelere rağmen fuar alanı içinde etkinlikler düzenlemesi bekleniyor.

Bu etkinliklere katılacağı ileri sürülen sağcılar arasında Eski Britanya Nasyonal Partisi (BNP) Genel Başkanı Nick Griffin’le, onların İtalya’daki “kardeş örgütü” “Forza Nouva”nin başkanı, 1980’de Bologna’da 85 kişinin ölümüne neden olan bombalı saldırının yönlendiricilerinden Roberto Flore’nin de yer alacağı iddia edildi.

Bu yılın ödülleri

Frankfurt Kitap Fuarı, aynı zamanda yayıncılık alanında uluslararası çapta önemli ödüllerin sahiplerini bulduğu bir platform.

Bu ödüllerin başında Alman Yayıncılar Birliği’nin verdiği Barış Ödülü geliyor. Türkiye’den Yaşar Kemal (1999) ve Orhan Pamuk’un (2005) aldığı Barış Ödülü’nün bu yılki sahibi Kanadalı yazar ve şair Margeret Atwood. Ödül töreni her yıl olduğu gibi Frankfurt kentinin ortasındaki, Almanya tarihindeki ilk parlamentoya ve ilk anayasa oylamasına ev sahipliği yapmış olan tarihi binalardan St. Paul Kilisesi’nde gerçekleştirilecek.

En iyi elektronik kitapların, illüstrasyonların, çevirilerin, çocuk kitaplarının, en güzel kitap tasarımlarının, yazarların ve yayıncıların çeşitli alanda ödüllerine kavuştuğu fuarda gazetecilere yönelik ödüller de var.  “Özgürlük İçin Friedrich Naumann Vakfı”nın her yıl verdiği “Cesur Gazeteciler İçin Raif Badali” ödülünün sahibi, hapisteki gazeteci Ahmet Şık için düzenlenecek tören de 11 Ekim Çarşamba günü fuarda gerçekleştirilecek. (GK/YY)