Kobanê Nerede ve Neden Önemli?

Kobanê 19 Temmuz 2012'de PYD'nin yönetimine geçti. Demokratik özerklik sistemiyle yönetilen Kobanê, 16 Eylül'de başlayan IŞİD saldırılarına direniyor. Kobanê hem Kürtler hem de IŞİD için önemi nedir?

İstanbul

Kobanê, bugün Suriye toprakları içerisinde yer alıyor. Urfa'nın Suruç ilçesi merkezine 15 kilometre uzaklıkta. Mürşitpınar sınır kapısının hemen çıkışında yer alıyor.

Yerleşimin Arapça adı Ayn el-Arap. Suriye yönetimi sırasında Halep iline bağlıydı. Birinci Dünya Savaşı öncesinde Osmanlı toprakları içerisindeydi. Savaş sonrası bir süre Fransız egemenliğinde kaldı daha sonra Suriye kurulurken Suruç ile arasından sınır geçti.

Kobane'nin 2004 yılında kent merkezinde nüfus 44.821 idi; köylerle birlikte toplam nüfus 81.424 idi.* Yüzde 89'unu Kürtlerin oluşturduğu nüfusun yüzde 5'i Türkmen, yüzde 5'i Arap ve yüzde 1'i Ermeni.

Kobanê Suriye iç savaşı sırasında 19 Temmuz 2012’de Demokratik Birlik Partisi'nin (PYD) silahlı kanadı Halk Savunma Birlikleri (YPG) yönetimine geçti.

Rojava

Kobanê, Afrin ve Cizîri ile birlikte Demokratik Özerklik sistemiyle yönetilen bölgedeki üç kantondan ortadaki. Doğusunda Cizîri, batısında da Afrin kantonları bulunuyor.

Afrin Hatay ile Kilis; Cizîri ise Mardin ile Şırnak ile sınır komşusu. Bölge "Batı Kürdistan" anlamına gelen "Rojava" olarak anılıyor ve üç kanton bölgesinden oluşuyor. Afrin'de 400 bin, Kobanê'de 200 bin ve Rojava'nın en büyük yerleşimi Cizîri'de ise 1 milyona yakın nüfus var.

Salih Müslim Eylül 2011'de Express Dergisi'ne verdiği röportajda Süriye'deki Kürtlerin baskılarla dolu tarihini kısaca şöyle özetliyordu: "1958’den beri rejimin Kürtlere yönelik insanlık dışı muamelesi sistematik olarak devam ediyor. Baas rejimi ilk önce Kürtlere ait arazilere el koydu, halkımızı topraksızlaştırdı. 1962’deki sayımla 100 bin Kürt vatandaşlıktan çıkarıldı. Dolayısıyla, hiçbir vatandaşlık hakkından faydalanamadık. Şu anda sayı 300 bine yükselmiş durumda."

Rojava "Toplumsal Sözleşme" olarak adlandırılan bir anayasayla yönetiliyor; sözleşmenin temeli demokratik teamüllere ve insan haklarına dayanıyor. İlk maddesinde sözleşme şöyle tanımlanıyor: Demokratik Özerk Kanton Yönetimleri’nin (Cizîr, Kobanê ve Efrîn) Toplumsal Sözleşmesi’dir. Kanton yönetimlerinin Suriye'nin parçası olduğununun belirtildiği sözleşmede "Cizîr Kantonu ortak kantondur ve içerisinde Kürtler, Araplar, Süryaniler, Ermeniler ve Çeçenler ile İslam, Hıristiyan ve Êzidî inançları birlikte yaşarlar" deniyor.

Yönetimde yüzde 40 kadın kotası uygulanıyor. Kürtçe, Arapça ve Süryanice resmi dil olarak kabul edildi. Ancak bölgedeki tüm diğer dillerin öğretilmesi de karara bağlandı.

Afrin ve Kobanê kanton bölgelerinin etrafındaki topraklar IŞİD’in kontrolü altında.

IŞİD’in Kobanê saldırıları 2 Temmuz’da başladı; kent 16 Eylül’den itibaren tümüyle kuşatılmış durumda.

Kobanê'nin önemi

Kürtler için: Demokratik özerklik yönetim biçiminin iki yıldır başarıyla yaşatıldığı örnek bir kent Kobanê. Abdullah Öcalan 12 Eylül 1980 öncesi Türkiye'den Suriye'ye Kobanê'den geçti. PKK örgütlenmesinin başından beri en yoğun olduğu bölge. Afrin ve Cizîri'yle karşılaştırıldığında ulaşılması güç ama aynı zamanda mühimmat ve insani yardım desteğinin en zor ulaştırılabileceği bir bölgede yer alıyor.

Suriye için: Kobanê yoğun Kürt nüfusu dolayısıyla eski Suriye rejiminin baskı altında tuttuğu bir yerleşimdi. Bu nedenle Kobanê'nin adını Ayn al-Arab yani Arap Pınarı olarak değiştirmişti.

IŞİD için: Kentin stratejik bir önemi var. Türkiye sınırı boyunca ele geçirdiği alanın ortasında ada gibi kaldı. IŞİD Kobanê'nin önemini göstermek için kente "Ayn al-İslam" (İslam Pınarı) adını veriyor. IŞİD asın hedefi petrol bölgesi olan Cizîri'ye doğru yürüyüşüne başlamak için cephesinin gerisinde Kürt bölgesi bırakmamak istiyor. Cizîre bölgesinde bulunan Rimelan ve Suveydiye Suriye’nin petrol açısından en zengin bölgeleri. (HK)

Kaynaklar: BBC Türkçe, Radikal, Rudaw.net, Express

* http://www.meforum.org/meib/articles/0404_s1.htm

** Süriye Kürtleri ayrıntılı bilgi için, 21. Yüzyıl Dergisi'nin 60. Sayısı'nda yayınlanan Rasim Bozbuğa'nın yazısı önemli bir kaynak.