Reformcu Başbakan Reformları Anla(ya)madı!

2006'ının ilk üç ayında Ankara'nın Kopenhag Kriterleri'ne "uyum" iradesinin ürünü olduğu söylenen, Başbakan Erdoğan'ın Türkiye Avrupa Birliği üyeliğine kabul edilmese de, "Ankara Kriterleri" diyerek sürdüreceğini iddia ettiği "yargı reformu"nun aydınların, yazarların ve ifade özgürlüğü haklarını kullanmak isteyen yurttaşların yaşam kalitesini Avrupalı muadilleri düzeyine çıkaramadığı gözlendi.

Geçen yıl yeni Türk Ceza Yasası'nın 301. maddesinden devlet kurumlarının eleştirilmesi gerekçesiyle art arda açılan davalar 2006'nın ilk üç ayında acı sonuçlar vermeye başladı:

1 Haziran 2005'ten bu yana 40'ın üzerinde gazeteci, yazar, aktivist, öğretim üyesi ve sendikacının karşı karşıya kaldığı 301 davalarının sonuncusu gazeteci Sabri Ejder Öziç, insan hakları savunucusu Eren Keskin ve sendikacılar Hanefi Bekmezci ile Hüseyin Ser'in mahkumiyetiyle sonuçlandı.

Geçen yıl da Emin Karaca, Burak Bekdil, Aziz Özer, Erkan Akay ve yazar Zülküf Kışanak bu maddeden cezalandırılmıştı.

"Tazminat silahıyla susturulmuş toplumlar ilerleyemez"

Türklük veya Emniyet ve Ordu gibi devlet kurumlarının eleştirilmesi, işkence ve yargısız infazlar gibi insan hakları sorunlarına dair güncel gelişmelerin ele alınması veya tarihsel meselelerinin tartışılması da sorun oluşturmaya devam ediyor.

"Türkiyelilik" kavramını öneren Azınlık Hakları ve Kültürel Haklar Çalışma Grubu Raporu'nu yayımladıkları için Başbakanlık İnsan Hakları Danışma Kurulu'nun eski Başkanı Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu ile Kurul üyesi Prof. Dr. Baskın Oran hakkında "kin ve düşmanlığa tahrik" ve "yargıyı alenen aşağılama" iddialarıyla yürütülen kovuşturma buna bir örnek.

Hoşgörüsüzlüğe diğer bir örnek de, şikayetlerinden dördü yargıdan dönmesine rağmen Başbakan Erdoğan'ın, siyasetçiyi sert eleştiriye açık olmaya çağıran Avrupa Konseyi Tavsiye Kararları'na kulak asmaksızın, fikir insanlarını mahkemeye vermeye devam etmesi oldu.

Başbakan, SEKA işçileriyle ilgili haberden "Günlük Evrensel" gazetesine ve "Tayyipler Âlemi" başlıklı karikatürlerden "Penguen" dergisine açtığı davaları kaybetti. Ankara 1. Asliye Hukuk Mahkemesi Hakimi Beyhan Azman, "Bilim adamı, sanatçı, yazar ve çizerleri tazminat silahıyla susturulmuş toplumlar ilerleyemez" dedi.

Reformcu hükümet, şimdi reform karşıtı

Oysa, Ceza Yasası henüz yürürlüğe girmeden bu yöndeki endişeler, başta basın meslek örgütleri olmak üzere toplumun çeşitli çevrelerince dile getirilmişti. Kaldı ki, "özgürlükleri genişletmek" mesajıyla ivedi olarak TCK'yı değiştirme gayretine giren hükümetin aynı üyeleri, şimdi düşünce ifade özgürlüğünü kısıtlayan düzenlemelere başvuruyor.

Parti etkinliklerinde söylediği "Beraber yürüdük biz bu yollarda" şarkısının sözlerini değiştirerek yayımlayan "Günlük Evrensel" gazetesi yazarı Yücel Sarpdere ve gazete aleyhine 10'ar bin YTL'lik tazminat davası açan Başbakan, CHP Grup Başkanvekili Haluk Koç'un, malvarlığı tartışmalarıyla ilgili sözlerini yansıtan "Cumhuriyet" gazetesi ve yazar İlhan Selçuk hakkında 20'şer bin YTL'lik tazminat davası ve Rektör Prof. Dr. Yücel Aşkın'a açılan davayı eleştiren "Birgün" gazetesi yazarı Erbil Tuşalp'e de 10 bin YTL'lik manevi tazminat davası açtı.

Erdoğan'ın bu tavrı, kendisine "Çiftçi kan ağlıyor. Ne yüzle geldiniz?" diyen çiftçi Mustafa Kemal Öncel hakkında, iki yıla kadar hapis istemiyle dava açmaya kadar vardı. Erdoğan, yanına çağırdığı çiftçiyi herkesin gözü önünde, "Lan" diye azarlamış ve "Ananı da al git" demişti.

301 davaları sokağa indi

2006 yılının Ocak-Şubat-Mart aylarını kapsayan ilk Üç Aylık Medya Gözlem Raporu'nu yayımlayan "Medya Özgürlüğü ve Bağımsız Gazetecilik İzleme ve Haber Ağı"- BİA² Medya Gözlem Masası, 301 gibi düzenlemelerin sadece gazeteci, yayıncı ve aktivistler için değil; devletin uygulamalarını eleştiren sokaktaki insanı bile hapis tehdidiyle karşı karşıya bırakır hale geldiğine dikkat çekiyor.

Kumkapı'da "İşyerimiz, polisin yasalara ve hukuka aykırı keyfi olarak denetim adı altında yaptığı uygulama ve baskılar nedeniyle tarafımızdan bir gün süreyle kapatılmıştır" yazılı pankartlar asan esnaf bile 301. maddeden yargılandı.

11 sayfalık rapor, 50 davayı ve 148 gazeteci, yazar ve aktivistin durumunu, " saldırı ve tehdit", "gözaltı ve tutuklamalar", "dava ve girişimler", "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi", "RTÜK uygulamaları", "düzenleme ve hak aramalar" ve "Sansüre tepkiler" başlıklarıyla ele alıyor.

İlyas Aktaş nasıl öldürüldü?

Yılın ilk üç ayında 5 gazeteci ve iki yayın kuruluşu saldırıya uğradı. Bu dönemde, PKK lehinde eylemlere katılanlar da medyayı hedef aldılar. Mart sonunda Batman'daki çatışmalar sırasında "Batman" gazetesi de eylemcilerin taşlı saldırısına uğradı. Aynı günlerde, DİHA Ajansı'nın Diyarbakır muhabiri Şakir Uygar polisin açtığı ateşle ayağından yaralandı; başından yaralanan "Devrimci Demokrasi" çalışanı İlyas Aktaş, iki hafta sonra yaşamını yitirdi.

Türkiye'de son gazeteci ölümün 1999'da Ahmet Taner Kışlalı'nın Ankara'da katledilmesiyle yaşandığını hatırlatan BİA² Medya Gözlem Masası, Aktaş'ın hangi koşullar altında öldürüldüğünün yetkililerce bir an önce açıklanmasını talep ediyor.

2006'nın ilk üç ayında, 1 gazeteci gözaltına alındı, 3 gazeteci ise demir parmaklıkların ardında bulunuyor: Türkiye'de gazeteciler, mahkemelerle Emniyet arasındaki yazışmaların zamanında yapılmamasının faturasını ödemeye devam ediyor: "Sabah" gazetesi yazarı Mahmut Ovür, aylar önce beraatle sonuçlanan bir davadan 1 Şubat sabahı, saat 5.30 sularında, gözaltına alındı.

2001'den beri hapiste bulunan ve "TİKKO örgütü" üyesi olduğu iddiasıyla 15 yıl hapisle cezalandırılan "İşçi Köylü" dergisi Genel Yayın Yönetmeni Memik Horuz, Ocak 2007'de tahliye olabilir. PKK lideri Abdullah Öcalan'ın Türkiye'ye getirilişinin 7. yıldönümündeki eylemleri izlerken gözaltına alınan DİHA muhabirleri Evrim Dengiz ile Nesrin Yazar da, Mersin E Tipi Kapalı Cezaevi'ne bulunuyorlar.

Yargıdan iyi haberler de var...

Ancak TCK alanındaki uygulamalar yönünden yargıdan iyi haberler de alındı:

1999 Depreminde yaşananları anlattığı "Boyalı Bank Nöbetini Terk Etmek" kitabında "Askeri kuvvetleri alenen aşağıladığı" iddiasıyla yargılanan "soL" dergisi yazarı ve Emekli yüzbaşı Murat Papuç'ın davası zamanaşımından düştü. Eğitim-Sen Tunceli Şube Başkanı Hanefi Bekmezci, bir açıklamasıyla 12 kamu emekçisinin sürgün edilmesini ve Şemdinli olaylarını kınadığı için açılan davadan beraat etti. EMEP Hozat İlçe Başkanı Erdem Ulaş Çelik'e, Parti binasının camlarına Deniz Gezmiş'in fotoğrafını astığı için açılan dava beraatle bitti.

Küçükçekmece Cumhuriyet Başsavcılığı, "Star" gazetesinin Pazar ekine verdiği röportaj nedeniyle Hukukçular Birliği'nin şikayet ettiği gazeteci Hrant Dink hakkında takipsizlik kararı verdi. Beyoğlu Cumhuriyet Başsavcılığı, Av. Kemal Kerinçsiz'in şikayetiyle Türkiye-Avrupa Birliği Karma Parlamento Komisyonu Başkanı Joost Lagendijk hakkında başlattığı soruşturmayı tamamlayarak takipsizlik karar verdi.

216 hala sorun; askeri mahkeme dönemi bitmedi

Uzun yıllar "kin ve düşmanlığı" cezalandırdıktan sonra Uyum Yasaları'yla somutlaştırılan 312. madde, yeni TCK ile 216. maddeye dönüştükten sonra yine uygulamada şikayet konusu: 17 Ağustos depremi için yazdığı iki yazısında depremi "ilahi ikaz" olarak nitelendiren "Yeni Asya" gazetesi yazarı Sami Cebeci 1 yıl 3 ay hapse mahkum oldu.

Ayrıca, AB ile üyelik müzakerelerine başlayan Türkiye'de siviller hala askeri mahkemelerde yargılanıyor. "Türkiye'de Cuma" dergisinde çıkan "Paşalar Laf Dinlemezse" başlıklı yazıdan gazeteci Abdurrahman Dilipak'a açılan dava, eğer Askeri savcı ikinci kez itiraz etmezse nihayet sivil mahkemeye taşınacak.

TMY'den beş kişiye hapis tehdidi

Hükümetin terörle mücadeleyi gerekçe göstererek ve "güvenlik kuvvetlerinin elini güçlendirmek" için hızla çıkarmaya çalıştığı Terörle Mücadele Yasa (TMY) Tasarısı, başta TGC ve ÇGD olmak üzere basın meslek örgütlerinin tepkisini çekti. ATV'deki "Siyaset Meydanı" adlı tartışma programında, "12 Eylül' ve Hukuk" konusunu tartışan gazeteci Ertuğrul Mavioğlu ve programı sunan Ali Kırca, yargıç Orhan Karadeniz'e "hakaret" ve TMY'ye muhalefet ettikleri iddialarıyla yargılandıkları davada 7 Şubat'ta beraat ettiler.

"Öcalan bir Gün Serbest Kalacak" başlıklı röportajdan "Radikal" gazetesinden Neşe Düzel ve DTP kurucu üyelerinden Orhan Doğan'ın 5 yıl hapsi isteniyor. Kandil Dağı'nda Kongra-Gel militanlarıyla görüşme yaparak haberleştiren "Hürriyet" gazetesi muhabiri Sebati Karakurt ve sorumlu müdürler Necdet Tatlıcan ile Hasan Kılıç'a açılan dava sürüyor.

"Yargıya müdahale" eden edene

Güncel sorunlarla ilgili habercilik yaptıkları için geçen yıl 17 gazetecinin karşı karşıya kaldığı, kimisi beraatle sona eren "mahkemeye müdahale" davalarının bir yenisi, çocuklara yönelik işkence iddialarını ele alan "Radikal" gazetesi muhabiri İsmail Saymaz, sorumlu yazı işleri müdürü Hasan Çakkalkurt ve Yayın Yönetmeni İsmet Berkan'a açıldı.

Üç ayda AİHM'den 115 bin 730 YTL tazminat

Gazeteci cinayeti, İfade özgürlüğü ve bunlarla bağlantılı adil yargılanma ile ilgili başvurularda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin (AİHM) yılın ilk üç ayında verdiği cezalar 115 bin 730 YTL'yi (80 bin 464 avro) buldu. Türkiye, 2005'te de, 12'si gazeteci 46 kişinin açtığı davalarda 757 bin 955 YTL tazminat ödemeye mahkum olmuştu.

Kararlarla, geçmişteki Olağanüstü Hal Yasası, DGM'ler, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu, TMY ve Atatürk'ü Koruma Kanunu'na dair uygulamalar mahkum edildi.

RTÜK'ün yayın ilkelerine bağlılık için taahhütname imzalattığı "Gün TV", Şanlıurfa "Medya FM" ve Diyarbakır "Söz TV", 23 Mart'ta Kürtçe'nin Kırmançi lehçesinde yerel ve bölgesel anadil yayınına başladılar. (EÖ)