TCK,TMY, RTÜK Gölgesinde Örgütsüz Gazetecilik

Medya çalışanlarına hapis cezası tehdidini yaygınlaştıran yeni Türk Ceza Kanunu 1 Haziran'da yürürlüğe girdi. Basına hapis cezalarını kaldıran Basın Kanunu'nundan sonra gazetecilerin, aynı niteliklere sahip bir Ceza Kanunu'na kavuşma beklentileri ve çabaları 10 ayda boşa çıktı.

Radyo Televizyon Üst Kurulu'nun (RTÜK) 9 üyesinin, Mecliste grubu bulunan siyasi partilerce belirlenmesi ve Meclis Genel Kurulu'nca seçilmesi sağlandı. Terörle Mücadele Yasası'nın da barışçıl söylem dahi söz konusu olsa ifade özgürlüğünü beş yıl hapisle cezalandıran maddeleri hala korunuyor.

Medya çalışanları hala sendikasız, sosyal güvenceden yoksun çalışıyor, yabancı sermayenin medya sahibi ya da ortağı olması ile ilgili yasal girişimler şimdilik son buldu.

BİA² Medya Gözlem Masası'nın 2005'in Nisan-Mayıs-Haziran aylarını kapsayan ikinci üç aylık raporu böyle bir medya ortamda yaşanan ihlalleri kapsıyor.

17 sayfalık rapor 53 davayı, 76 medya kuruluşu ile 68 gazetecinin durumunu, "saldırı ve tehdit", "gözaltı ve tutuklamalar", "dava ve girişimler", "Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi", "RTÜK uygulamaları", "düzenleme ve hak aramalar" ve "sansüre tepkiler" başlıklarıyla işliyor.

Saldırı artışa geçti, dava ve mahkumiyetler sürüyor

Medya veya gazetecilere yönelik yılın ilk üç ayında şiddette gözlenen azalma ne yazık ki kalıcı olamadı: Önceki dönem 2 olan saldırı sayısı7'ye çıktı. Bu olaylara, 2'si dışında, kamu görevlilerinin adı geçti. Yılın ilk üç ayında medyada gözaltıya rastlanmazken, bu dönemde 2 Dicle Haber Ajansı (DİHA) muhabiri çeşitli sürelerle gözaltında kaldı.

2004'te tutuklanan "Atılım" gazetesinin dört basın çalışanı bu dönemde tutuksuz yargılanmak üzere tahliye edildi. Yılın ilk üç ayında, kısa süreli 3 tutuklama yaşanırken bu dönem kimse tutuklanmadı.

"Örgüt üyeliği"nden 15 yıl hüküm giyen ve dört yıldır hapiste olan "İşçi Köylü" dergisi Genel Yayın Yönetmeni Memik Horuz halen hapisteki tek gazeteci.

Önceki dönemde 8 yayın veya gazeteciye açılan davalara bu dönem 7 yeni dava eklendi. Toplam 25 dava sürüyor, 4 gazeteci mahkum oldu.

Eski Yargıtay Başkanı Eraslan Özkaya'nın, Alaattin Çakıcı ile MİT ilişkileri hakkındaki yayınlarından dolayı açtığı "hakaret" davasından "Milliyet" gazetesi, bir karikatür nedeniyle 7 bin 500 YTL ceza aldı.

Daha önce "Günlük Evrensel" ve "Cumhuriyet" gazetelerini karikatür nedeniyle mahkum ettiren Başbakan Erdoğan, Gaziantep'te "Zafer" gazetesine açtığı tazminat ve ceza davaları da kazandı.

Başbakan zina tartışmaları üzerinden hükümetin AB politikalarını eleştiren "Aydınlık" dergisi yazarı Fikret Otyam'ı da mahkum ettirdi. Siyasetçilerin basına ve mizaha hoşgörüsüzlüğüne dair tartışmalarda uzun süre gündemde kaldı.

Bu tartışmalar, "Tayyipler Alemi" kapağından "Penguen" dergisine açılan dava ile sürüyor.

Eski Ceza Yasası'nın 312. maddesi, "kin ve düşmanlığa tahrik" ile ilgili mahkeme kararları, yargıda ifade özgürlüğü kapsamının hala belirsiz olduğunu gösteriyor :

13 Haziran'da, İstanbul 14. Ağır Ceza Mahkemesi, Yargıtay Ceza genel Kurulu'nun "Milli Gazete" yazarı Selahattin Aydar ile ilgili aldığı bozma kararına direndi. Oysa, Yargıtay Ceza Genel Kurulu, Aydar'ın 20 aylık hapis cezasını "kışkırtma şiddet çağrısını içermeli" diyerek bozmuştu. Kurul, daha önce aynı maddeden ceza alan gazeteci Mehmet Şevket Eygi'nin kararını onamıştı.

Askerler, halen gazeteci yargılıyor ve yargılatıyorlar

Medyada çıkan yazılardan şikayet hakkını kullanmayı sürdüren Genelkurmay Başkanlığı, "İş Bilenin Kılıç Kuşananın" başlıklı bir yazısından www.sansursuz.com sitesi yazarı Rahmi Yıldırım hakkında suç duyurusunda bulundu. Gazeteciye, "devletin askeri kuvvetlerini tahkir ve tezyif" iddiasıyla dava açıldı.

Askeri Yargıtay, "astlık ve üstlük münasebetlerini zedelediği" gerekçesiyle Dilipak ve üç yazar hakkında açılan davada Askeri Mahkemenin verdiği görevsizlik kararını bozdu. Askeri Yargıtay, konunun eski TCK'nın 159. maddesi kapsamında değerlendirilemeyeceğine karar verdiği için dava yeniden ele alınacak.

RTÜK'ün yenilikleri : "3 kez sansür" ve "para cezası"

Bu dönemde RTÜK, şaşırtıcı şekilde "bölücülük" ve "kin ve düşmanlığa tahrik"ten hiçbir medya kuruluşu hakkında işlem yapmadı! Aslında bu iddiadan başlatılan işlemlerde geçen dönem 30 gün yayın durdurma ile bir azalma başlamıştı.

Ancak RTÜK, diğer yayın ilkelerini ihlal ettiğine karar verdiği programları, üç kez yayımlanmaması veya idari para cezası uygulanması gibi yaptırımlara ilk kez bu dönemde başvurdu. "Çocukların gelişimini olumsuz etkileyen yayınlara" yer verdikleri gerekçesiyle Moviemax 2, Show TV ve CNBC-e'ye bu türden para ceza verilirken, "eleştiri sınırlarını aştıkları" iddiasıyla Ankara Radyo Ekin ve Kanal D ile "Türk aile yapısına aykırı yayın" gerekçesiyle de Show TV ve yine Kanal D'nin birer programının üçer kez yayımlanmamasına karar verdi.

Programlara cezaların artması sonucu da etkiledi: Geçen dönem 11'e düşen ceza gören program sayısı, 15'e çıktı. Bu programların, toplam 25 kez yayımlanmamasına karar verildi.

Programlara yayımlanmama cezaları "çocukların gelişimini olumsuz etkileme", "şiddet" ve "eleştiri sınırlarını aşma" ve "program hizmetlerinin insan onuruna saygılı olmaması" iddiasıyla verildi.

RTÜK radyo ve televizyonlardan 29 savunma istedi, önceki dönemde bu 21 idi. RTÜK uyarıları da 86'dan 59'a düştü.

Televizyonda Kürtçe ve Lazca yasak

RTÜK Başkanı Fatih Karaca, Diyarbakır ve Batman'dan Kürtçe yayın için başvuran dört yerel televizyonla ilgili başvuruların Eylül ayına kadar tamamlanacağını söyledi.

Kirmançi yayın için bir buçuk yıldır bekleyen Diyarbakır Gün TV Genel Yayın Yönetmeni Cemal Doğan, bu açıklamaların, Kürtçe yayın konusunun yıl sonunda Avrupa Birliği İlerleme Raporu'nda eleştiri gelmesini engellemek için yaptığını savundu.

Laz müzisyen Birol Topaloğlu'ya davet edildiği bir program için Lazca şarkı söylemesine, "mevzuat gereği" yasak koyan TRT kanserden ölen sanatçı Kazım Koyuncu'nun Yedikule'de verdiği ve Türkçe, Rumca ve Lazca şarkılar seslendirdiği konserini yayınladı.

TRT, bir yıldır Boşnakça, Kırmançi, Zaza, Arapça ve Çerkezce dillerinde yayın yapıyor; Lazca yayın ise kabul edilmedi.

AİHM'den 113 bin 120 YTL ceza

Tunceli İl Jandarma Komutanı'nca tehdit edildiği hem Tunceli Barosu'nda hem de İHD Elazığ Şubesi'nde açıklayan hukukçu-gazeteci Hüseyin Aygün her iki kentte de yargılanıyor.

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), ifade özgürlüğü bağlantılı başvurularda Türkiye'yi toplam 70 bin 700 Euro (113 bin 120 YTL) tazminat ödemeye mahkum etti. (EÖ/BA)