Medya Farklı, Ayrımcı Söylem Aynı

Hrant Dink Vakfı’nın yürütmekte olduğu Medyada Nefret Söyleminin İzlenmesi çalışması kapsamında 2013 yılı Eylül-Aralık Raporu yayımlandı.

İki bölüm halinde hazırlanan raporun ilk bölümünü hazırlayan İdil Engindeniz Yazılı Basında Nefret Söylemi başlığı altına dini ve etnik grupları hedef alan nefret söylemi içeriklerinin yanı sıra kadın ve LGBTİ’lere yönelik içerikler yer aldı.

Nil Mutluer’in hazırladığı “Yazılı Basında Ayrımcı Söylem” başlıklı ikinci bölümdeyse dosya konusu olarak “Aleviler” işlendi.

Nefret söyleminin en çok olduğu gazeteler

Ulusal basında en çok nefret söylemi üreten gazeteler sırayla şöyle:

* 21 yayınla Yeni Akit, 15 yayınla Milli Gazete, 13’er yayınla Yeni Şafak ve Ortadoğu, Sekiz içerikle Takvim, Dört yayınla Önce Vatan, Üç yayınla Yeni Çağ, İkişer içerikle Milat ve Anayurt, Birer içerikle Türkiye ve Sözcü gazeteleri.

Yerel basında nefret söylemi içeren içerikler en çok şu gazetelerde yayımlandı:

* Beş içerikle Samsun Manşet, Üçer içerikle Adana Ekspress, Afyon Kocatepe ve Ankara Belde, İkişer içerikle Ankara Haber Vaktim, Kayseri Gündem, Kayseri Star Haber, Kıbrıs Volkan Gazetesi, Kırşehir Çağdaş, Kocaeli, Yeni Konya gazeteleri.

Nefret söylemi arttı

Rapor özetle şöyle:

* 2013 yılı  Eylül – Ekim – Kasım – Aralık aylarını kapsayan dört aylık döneminde ulusal, etnik ve dini grupları hedef alan 141 köşe yazısı ve haber tespit edildi. Bu rakam bir önceki çeyrekte 81, 2012’nin üçüncü çeyreğindeyse 97’ydi.

Yerel basındaki artış yüzde yüz

* Yerel basında yayımlanan yazılara içerik sayısı açısından bakıldığında bir önceki döneme göre yüzde yüzlük bir artış yaşandı , ulusal basındaysa bu artışın daha az.

* Önceki dönemlerde olduğu gibi bu dönem de nefret söyleminin özellikle köşe yazılarında üretildiği gözlemlendi. İncelenen içeriklerin 93’ünü köşe yazıları, 42'sini haberler oluşturdu.

* Yeni dönemde nefret söylemi içeren içerik sayısında azımsanamayacak bir artışın olduğu tespit edildi.Yılbaşı sebebiyle muhafazakâr basında çıkan ve Hıristiyanları hedef alan haberler, nefret suçu yasa tasarısının gündeme gelmesiyle tasarıyı eleştiren yazılar gibi unsurlar, bu artışta etken oldu.

* Yine en fazla Ermeniler, Yahudiler ve  Hıristiyanlar nefret söyleminin hedefi oldu. Bu gruplara oranla daha düşük sayıda kalsa da nefret söylemine maruz kalan diğer kimlikler arasında Kürt, Rum ve Gayrimüslimlerin yer aldığı görüldü.

* Kadınlara ve LGBTİ’lere yönelik nefret söyleminin incelendiği bölümde ele alınan 25 içerikten 15’i (erkek ve kadın) eşcinsellere yönelik nefret söylemi olarak değerlendirildi.

Yazılı Basında Ayrımcı Söylem: Aleviler Dosyası

* Alevilerle ilgili olay ve etkinlikler göz önünde bulundurularak Birgün, Habertürk, Hürriyet, Milliyet, Özgür Gündem, Star, Sözcü, Yeni Şafak, Yurt ve Zaman gazeteleri analiz edildi.

* Cami-cemevi projesi, Tuzluçayır eylemleri, Alevi açılımı konulu Abant Platformu toplantısı, Hasan Fırat Gedik'in cenazesi sonrası mahallesindeki polis araması, Suriyeli Aleviler, Sakine Cansız ve inanç, tarihsel gelişmeler ve siyasal ilişkiler üzerine olan haber ve yazılar analiz edildi.

* Alevilerle ilgili 236 haber ve köşe yazısı yer aldı. 43 içerikle Özgür Gündem Aleviler üzerine en çok haber-yazı yayımlayan gazete olurken, onu 37 içerikle Yeni Şafak takip etti.

* Zaman, Yeni Şafak, Star ve Habertürk cami-cemevi projesini destekler nitelikte Özgür Gündem, Birgün ve Yurt gazetesi projeyi eleştiren yayınlar yaptı. Milliyet ve Hürriyet projeyi nötr bir şekilde sunduktan sonra konu hakkında farklı görüş belirten çeşitli aktörlere de ses verirken, Sözcü gazetesi Alevilerin veya farklı aktörlerin cami-cemevi projesiyle ilgili görüşlerine yer vermek yerine konuyu esasen hükümet eleştirisi amacıyla gündeme getirmiş olduğu görüşü yer aldı.

* Zaman, Yeni Şafak ve Star’da protestoculara yönelik yayımlanan içeriklerle, Özgür Gündem’de özellikle projeyi sahiplenen Alevi aktörlere yönelik yaklaşım birlikte değerlendirildiğinde; kutuplaştırıcı ve ayrımcı söylemin bahsedilen gazeteler tarafından aynı şekilde üretildiği gözlemlendi. 

* Abant Platformu ve Suriyeli Aleviler ile ilgili haberler üzerinden; eğer Alevilerle ilgili bir mesele kendi görüşlerine yakın buldukları aktörlerden gelmiyorsa gazetelerin, ötekileştirdikleri Alevileri “sadece protesto, eylem yapan ve inancı da şüpheli kişiler” olarak konumlandırmayı tercih ettikleri tespiti raporda yer aldı.

Raporun tamamını buradan okuyabilirsiniz. (EA)