Son dönemde güvenlik birimlerine yönelik olarak bu yönde yapılan eleştirilerin gerçekçi olmadığı ileri sürülmüştü.
Daha özenli olun
Demokrasinin en ideal yönetim biçimi olduğunun vurgulandığı genelgede, 1998 yılında yayınlanan "Yakalama, Gözaltına Alma ve İfade Alma Yönetmeliği"nim uygulanmasında daha özenli olunmasını istendi.
İçişleri Bakanı Rüştü Kazım Yücelen, yayınladığı genelgeyle asıl olarak bakanlığına bağlı güvenlik birimlerini, AİHM'in Türkiye'ye yönelik olarak verdiği cezalar nedeniyle işkence ve kötü muamele konusunda uyarmış oldu.
Asıl Amaç: Ülkenin itibarı
Genelgede, "Şu ana kadar AİHM'e ülkemiz aleyhine çok sayıda ferdi başvurunun yapıldığı ve aleyhimize sonuçlanan bazı başvurular nedeniyle çok yüksek miktarda tazminat ödeme yükümlülüğü altında kalmamızın yanı sıra, uluslararası
kamuoyundaki itibarımızın olumsuz yönde etkilendiği de bilinen bir
gerçektir" denildi ve genelgenin asıl amacının bir anlamda ülkemizin
"itibarı" olduğuvurgulandı.
Bakan Yücelen, bu genelgeye aykırı olarak haklarında işkence ve kötü
muamelede yaptıkları yolunda iddialar bulunangörevlilerle ilgili
olarak derhal yasal işlem yapılması ve soruşturmaların mümkün olan en
kısa sürede sonuçlandırılması gerektiğini de söyledi.
Doktorlara baskı
1998'de yayınlanan yönetmelikte gözaltına alınan kişilerin sağlık
durumunun tespitiamacıyla yapılan doktor muayenelerinde, daha
önceden yayınlanan ve yürürlükte olan bir başka genelgeye karşın
muayene yerinde kolluk görevlisi bulundurulmasına olanak tanınıyordu. Bu da gözaltındaki kişinin kendisine yapılan kötü muameleyi doktora anlatma
olanağını elinden alıyordu.
Bu genelge de söz konusu yönetmeliğe atıf yapıyor:
"Yönetmelik hükümlerine göre hareket edilmeli, kolluk
kuvvetlerince görevli doktora baskı yapıldığı iddialarına fırsat
verecek davranışlardan kaçınılmalıdır."
"Doktor ile muayene edilenin yalnız kalması ilkesinden, ancak doktor veya şüpheli kişi açısından mutlak bir zorunluluk bulunduğu durumlarda sarfınazar edilmelidir.
Ne değişti?
Genelgede işkence ve kötü muamele iddialarını engellemek amacıyla şu hususlara dikkat edilmesi isteniyor:
* Gözaltına alınan herkesin mutlaka ilgili deftere kaydedilmesi ,
* Kayıtlarda tarih ve sıra numaralarının takip etmesinin sağlanması,
* Gözaltı süresinin yakalama anında başlatılması ,
* Kolluk kuvvetlerinin yasal yetkilerini kullanmaları sırasında (özellikle zor kullanma yetkisi ) 'yetki aşımı veya gereksiz ve orantısız güç kullanımı'
tartışmalarına yol açabilecek eylem ve müdahalelerden mutlak suretle
kaçınması.
* Suçu ne olursa olsun, gözaltına alınan kişinin özgürlüğünün kısıtlandığı ilk saatlerden itibaren (yasalarda belirlenen istisnalar dışında) bir avukatla görüşebilmesinin sağlanması,
* Yakalanan kişinin, gözaltına alınmasını gerektirecek bir nedenin tespit edilmemesi veya yakalama sebebinin ortadan kalkması
halinde derhal serbest bırakılması
ÇERÇEVE-1
YAKALAMA, GÖZALTINA ALMA ve İFADE ALMA YÖNETMELİĞİ
Resmi Gazete: 01.10.1998 Sayı: 23480
Sağlık Kontrolü
Madde 10 - Yakalanan kişinin gözaltına alınacak olması veya zor
kullanılarak yakalanması hallerinde doktor kontrolünden geçirilerek
yakalanma anındaki sağlık durumu belirlenir.
Gözaltına alınan kişinin herhangi bir nedenle yerinin değiştirilmesi,
gözaltı süresinin uzatılması, serbest bırakılması ve adli mercilere
sevk edilmesi işlemlerinden önce de sağlık durumunun doktor raporu
ile tespiti sağlanır. Gözaltı süresinde herhangi bir nedenle sağlık
durumu bozulanlar ile sağlık durumundan şüphe edilenler derhal doktor
muayenesinden geçirilir. Devlet Güvenlik Mahkemelerinin görev alanına
giren suçlarda, gözaltı süresinin uzatılması halinde, iki kontrol
arasındaki sürenin 4 günü geçmemesi koşulu ile gözaltına alınan
kişinin sağlık durumu doktor raporu ile tespit ettirilir. Tıbbi
muayene, kontrol ve tedavi, adli tıp kurumu veya resmi sağlık
kuruluşları veya belediye tabiplerince ücretsiz yapılır. Doktor
raporu dört nüsha halinde düzenlenir. Bu nüshalardan birisi gözaltı
biriminde muhafaza olunur, ikincisi sanık gözaltı biriminden
çıkışında kendisine verilir, üçüncüsü soruşturma dosyasına eklenir,
dördüncüsü ise sağlık kuruluşunda saklanır.
Soruşturmanın selameti ile doktor veya şüpheli veya sanığın güvenliği
bakımından sakınca bulunmayan hallerde, doktor ile muayene edilen
şahsın yalnız kalması sağlanır.
(MS/NU)
