“Kayıplar Bulunsun, failler cezalandırılsın! Adalet arayışımız sonuç alıncaya kadar devam edecek.”
İnsan Hakları Derneği (İHD) 17-31 Mayıs Kayıplar Haftası’nda, 25 yıl önceki talebini bir kez daha tekrarladı.
Açıklamada, gözaltında kayıplar başta olmak üzere Türkiye’deki insanlığa karşı suçların hangi nedenlerle işlendiğinin ve bu suçları işleyen faillerin açığa çıkarılabilmesi için, hakikat komisyonu kurulması gerektiği ifade edildi.
TIKLAYIN - ULUSLARARASI GÖZALTINDA KAYIPLAR HAFTASI İÇİN İLK ETKİNLİK GALATASARAY MEYDANI'NDA
İHD, zorla kaybedilenlerin sayısını 940 olarak açıkladıklarını, ancak tespit ettikleri 253 toplu mezarda 3 bin 248 kişinin gömülü olduğunun tahmin edildiğini ifade etti.
İnsanlığa karşı suçlarda geçmişle yüzleşme
25 yıldır gözaltında ve zorla kaybedilenleri anan, akıbetlerinin bulunmasını, faillerin cezalandırılması amacıyla eylem ve etkinlikler düzenleyen İHD, bu amacın sonuca ulaşması için taleplerini şöyle sıraladı:
* Zorla kaybetmeler ve zorla yerinden etmeler, işkenceler, insanlığa karşı suçlar, soykırım, savaş hukuku ihlalleri, faili meçhul siyasal cinayetler, yargısız infazlar gibi suçlarda geçmişle yüzleşme sağlanmalı.
* Bunun için bir yasa çıkarılmalı.
* Yasayla hakikatleri araştıracak, geniş yetkilerle donatılmış bir komisyon kurulmalı.
“BM Sözleşmesi imzalanmalı”
* Türkiye, Birleşmiş Milletler Bütün Kişilerin Zorla Kaybedilmeden Korunmasına dair Uluslararası Sözleşme’nin tarafı olmalı.
* Türkiye, ceza kanununda, Sözleşme’de de belirtildiği gibi zorla kaybetmeyi yasaklayan ve bu suçu bir insanlık suçu olarak niteleyen hükme yer vermeli.
* Böylelikle zorla kaybetme bakımından zamanaşımının işlemeyeceği garanti altına alınmalı.
“Toplu mezarlar usulüne uygun şekilde açılmalı”
* Türkiye, kapsamlı bir şekilde kayıplar ve toplu mezarlar konusunda insan hakları ve diğer ilgili sivil toplum örgütleriyle işbirliği ile toplu mezarları ulusalüstü insan hakları belgelerine uygun şekilde ve Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 86 ve 87. maddelerine uygun şekilde açmalı
* Süreç Jordan Prensipleri’nde öngörüldüğü gibi işlemeli.
* Türkiye hızla DNA tabanlı bilgi bankasını oluşturmalı.
“Yargıda cezasızlıktan vazgeçilmeli”
* Savcılar resen harekete geçmeli ve kayıp vakalarının yaşandığı dönemlerdeki emniyet ve jandarma birimlerinin sorumlularını tespit etmeli.
* OHAL kaldırılmalı. Benzer olayların tekrarının önlenmesi bakımından gözaltına alınan kişilerin avukatları ile görüşmesini engelleyen KHK’ler, yasalar ve diğer düzenlemeler yürürlükten ve uygulamadan kaldırılmalı.
* Soruşturma ve kovuşturma makamları kamu görevlilerinin karıştığı olaylar bakımından uyguladıkları cezasızlık politikasından vazgeçmeli.
Yasalarda "cezasızlık" pratiği |
Türkiye, Birleşmiş Milletler Bütün Kişilerin Zorla Kaybedilmeden Korunmasına dair Uluslararası Sözleşme’ye taraf değil. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 77. maddesinde insanlığa karşı suçlar düzenleniyor ancak bu suçlar arasında zorla kaybetme ile ilgili herhangi bir suça ve tanıma yer verilmiyor. İHD, “Türkiye yargısının zorla kaybetmeler ile ilgili olarak zamanaşımı kuralını uyguladığını” belirtti. 2005 yılından önce işlenen suçlardaki en uzun zaman aşımı süresi 20 yıl. “Türkiye’deki en önemli sorun devletin uyguladığı ve yargının tamamen buna göre davrandığı cezasızlık politikası. Bugüne kadar zorla kaybetmeler ile ilgili cezalandırılan herhangi bir kamu görevlisi yok. “Türkiye’de gözaltında kayıpların akıbetinin araştırılması amacı ile çeşitli savcılıklarca yapılan çalışmalar sonucu bazı vakalar aydınlatıldı ve sorumlular hakkında sembolik davalar açıldı. “Bu davaların tamamı dava nakli yolu ile olayın yaşandığı yer dışında başka illere nakledildi ve böylece sanıklar devlet tarafından koruma altına alındı. Dava nakli yolu ile mahkemelerin etkili kovuşturma yapması engellendi ve delillere ulaşmada engeller çıkarıldı.” |
Kayıplar haftası |
İnsan Hakları Derneği, 25 yıl önce, 18 Aralık 1992’de yaptığı basın açıklaması ile ilk “kayıplar bulunsun” kampanyasını başlattı. 1995 yılından beri her yıl 17-31 Mayıs arası günler Kayıplar Haftası olarak anılıyor. İHD İstanbul Şubesi Kayıplar Komisyonu ve kayıp yakınları, 27 Mayıs 1995 yılında İstanbul’daki İstiklal Caddesi Galatasaray Lisesi önünde kayıplar için “Cumartesi Anneleri/İnsanları” oturma eylemleri başlatıldı. İstanbul’da kayıplar için oturma eylemleri 20 Mayıs 2017 itibariyle 634. haftayı, Diyarbakır’da ise 432. haftaya ulaşacak. Bu nedenle İHD şube ve temsilciliklerinin bulunduğu tüm illerde bu tarihte kayıplar için oturma eylemi yapılacak ve bir kez daha “Kayıplar bulunsun, failler yargılansın” denecek. |
(AS)
