Salman: Hak Savunucusu Derneklere Asıl Şimdi İhtiyaç Var

İnsan hakları savunucusu Feray Salman, faaliyetleri üç aylığına durdurulan Gündem Çocuk derneğinin kapısı mühürlenmeden önce, dernek binasındaki çiçekleri dışarı çıkardıklarını anlattı.

Salman ile dernek binası mühürlenirken neler yaşandığını ve 370 derneğin faaliyetlerinin durdurulmasının insan hakları açısından nereye denk düştüğünü konuştuk.

İçişleri Bakanlığı, Olağanüstü Hal (OHAL) Kanunu 11. maddesi kapsamında 39 kentteki 370 derneğin faaliyetinin valiliklerce üç aylığına durdurulduğunu açıkladı. Açıklamanın ardından birçok derneğe önce telefon edildi, ardından Dernekler Müdürlüğünden memurlar, polis eşliğinde dernek binalarını mühürlemeye gitti.

Kapısı mühürlenen insan hakları derneklerinden biri de, çocuk hakları alanında çalışan Gündem Çocuk derneği.

Tebligatta durdurma gerekçesi yok

Feray Salman, dün akşam derneğe önce Ankara Valiliğine bağlı İl Dernekler Müdürlüğü’nden tebligat iletileceğinin bildirildiğini ardından da müdürlükten memurların polisler eşliğinde binaya geldiğini anlattı.

“Dernekler Müdürlüğünden memurlar, faaliyetlerin üç aylığına durdurulduğuna ilişkin tebligatı iletti, ardından derneğin bilançolarına, resmi faaliyette bulunmalarını sağlayan belgelerine el koydular, dernekle ilgili başka bir belgeye el koyma sözkonusu olmadı. Tutanak tuttular.

“Polisler işlemlere karışmadı, sadece izlediler.

“Kapıyı mühürleyecekleri ve sonrasında içeri giremeyeceğimiz için dairedeki çiçekleri dışarı çıkardık.

Feray Salman, tebligatta, neden faaliyetlerin durdurulduğuna ilişkin bir gerekçe belirtilmediğini söyledi:

“Tebligatın üzerinde sadece OHAL Kanununun 11. maddesi uyarınca bu işlemin yapıldığı yazıyordu. Gerekçeyi bilmediğimiz için neden faaliyetleri durduruldu, dernek neden buna maruz kaldı bilmiyoruz.”

“OHAL’de itiraz yolları etkisiz”

İtiraz mekanizmasının olup olmadığının veya nasıl işleyeceğinin de belirsiz olduğunu anlatan Salman, şöyle devam etti:  

“Savunma hakkı da kısıtlanıyor. Hukuken itiraz yolu olarak idare mahkemesine başvuru yapılabilinir ancak tebligatta, mahkeme kararlarının aksine itiraz yollarının açık olduğu da belirtilmiyordu.

“OHAL Kanununa göre bu süreçte idare mahkemesi yürütmeyi durdurma kararı veremiyor. İtiraz yolu varsa bile yürütmeyi durdurma kararı olmadığı için etkisiz bir itiraz yolu olacaktır.

“Bu tür kararlar gerekçeye, kanıta dayalı olmalı. Eğer bağımsız yargı tarafından verilmiş haklı gerekçeli önlemler olacaksa da bu faaliyeti durdurma olmamalı.”

“Özgürlüklerin kullanımı önünde engel”

Peki bir derneğin faaliyetleri durdurulduğunda, bunun örgütlenme, ifade özgürlüğü gibi temel haklar açısından yansıması ne olur?

“Örgütlenme özgürlüğü, ifade özgürlüğüyle yan yanadır. İki hak da hak savunuculuğu bakımından düşünüldüğünde birbirini destekler, güçlendirir.

“Gündem Çocuk ya da faaliyetleri durdurulan diğer dernek İnsan Hakları Araştırmaları Derneği, şimdilik hak örgütleri olarak yaptıkları çalışmaları duyurma, ihlalleri ve eksiklikleri tespit etme süreçlerinden dışarıda tutulmuş oldu.

“Bu da bir ihlalin, sorunun görünür olmasını etkiler. Sadece faaliyetlerin durdurulması bile özgürlüklerin kullanımı önünde engel.”

“Katılım hakkı ortadan kaldırıldı”

“Örgütler, dernekler neden kurulur? Bir derdimiz vardır, bu derdi çözecek olanlara, çözme gücüne sahip olanlara, yasa yapıcılara, yönetme erkini elinde bulunduranlara bu derdi çözülmesi için iletebilmemizi sağlar.

“Örneğin Gündem Çocuk açısından düşünürsek, bir çocuğun okulunda başına bir şey düşse, bununla ilgilenen dernek, bunu kamuoyunda dile getiremeyecek.

“Çok kıymetli olan katılım hakkı ortadan kaldırılmış oldu. Ki bu örgütlenmenin temel hedeflerinden biridir. Farkındalık, baskı yaratarak bir daha sorunların yaşanmamasının bir yoludur. Durdurma ile tüm bunların önüne geçiliyor, örgütler sessizleştiriliyor.

“Her iki derneğin de neden faaliyetlerinin durdurulduğunu anlamlandıramıyorum. Gündem Çocuk’un temel hedefi çocuk haklarının geliştirilmesi, Anayasa’yla da iç hukukta güvenceye alınmış Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin savunusunu yapıyorlar. Bu, tüm dernekler için geçerli, hepsi yasayla güvence altına alınmış hakların savunusunu yapıyor.”

“OHAL tüm hakları askıya alamaz”

Salman, insan hakları alanında çalışan örgütlerin Türkiye’de ve dünyada bu tür süreçlerde hedef alındığını altını çizdi:

“Bu tedbirler, hak örgütlerini kriminalize etmeye olanak sağlar. Oysa insan hakları savunusuna tam da bu durumda ihtiyaç var.

“OHAL bile ilan edilmiş olsa, Anayasa’daki bazı haklar askıya alınamaz. Geçici de olsa bazı haklar böyle dönemlerde kısıtlanabilir ama kısıtlamaların meşruiyet sınırları mutlaka yargı denetimine muhtaçtır. Bu şu anda sözkonusu değil.

“Hak mücadelesi problemleri çözecek çalışmalarda bulunur, hak örgütlerine dokunulmaması gerekir. İnsan haklarına her dönem mutlaka saygı göstermek korumak gerekir, özellikle bu dönemlerde hak savunusu daha çok önem kazanıyor.”

(AS)