Fransa Holokost'la Nasıl Yüzleşti?

Paris 8 Üniversitesi, Shoah Memorial ve Anadolu Kültür’ün İstanbul’da düzenlediği ‘Bir Yüzleşme Serüveni: Holokost Sonrası Fransa’da Hafıza Politikaları’ kapsamında tarihçi Henry Rousso İstanbul’da Holokost sonrası hafıza politikalarının nasıl kamusal bir soru haline geldiğini anlattı. 

Paris 8 Üniversitesi‘nden Nora Şeni’nin moderasyonunda dün gerçekleşen söyleşide Rousso 2. Dünya Savaşı sonrasında Fransa’da Holokost’un nasıl ele alındığı, Fransa devletinin holokosttaki sorumluluğu nasıl kabul ettiği ve bu sürecin nasıl sonuçları olduğu konuşuldu. 

"Geçmiş kavramı değişti"

Rousso geçmiş kavramının artık anlam değiştirdiğini, artık “yüzleşilmesi ve onarılması gereken” şeklinde geçmişe yaklaşıldığını ifade etti.

“Eskiden ‘miras’ olarak anılan ‘geçmiş’ artık ‘bizden önce’ şeklinde algılanıyor. Geçmiş artık yüzleşilmesi gereken bir problem. “Avrupa’daki demokratikleşme süreci ‘geçmiş’ kavramındaki bu büyük değişimin önemli bir sebebi. Aynı zamanda hafıza sorusunun artık kamusal bir soru haline gelmesinin ve bu durumun hükümetleri bu konuda bir pozisyon almaya zorlayan bir süreç. 

“Yüzleşme ve hafıza sorusu ülkeden ülkeye, ulustan ulusa değişirken hükümetlerin de pozisyonları aynı şekilde değişiyor. Bir hükümet ‘bu konu hakkında konuşmuyoruz’ demesi bile bir pozisyon. Fransa’ya baktığımızda, Holokost’tan on yıl sonraki hükümetin pozisyonu işgal döneminde Fransa hükümeti olan Vichy hükümetinin gayri meşruluğunu vurgulayarak ‘Vichy hükümetinin yaptıklarından Fransalılar sorumlu değildir’ diyordu. 

"Hatırlamak artık geçmişi unutmama görevi"

“Fransa’da artık ‘geçmişi hatırlamak’ demek ‘geçmişi unutmama görevi’ haline geldi. 1995’te Fransa Cumhurbaşkanı M. Jacques Chirac’ın 1995’teki Holokost konuşmasıyla, hükümetin kamusal soru haline gelen hafıza sorusundaki pozisyonu da değişti. 

“Chirac konuşmasında Fransa’nın Holokost’taki sorumluluğunu kabul etti, ancak iyi bir siyasetçi olduğu için konuşmasının sonunda yine Vichy hükümeti ile ilgili ayrım yaparak ‘İki Fransa’ vurgusu yapmayı ihmal etmedi. 

“1960’larda Fransa’daki tarih kitaplarında Vichy hükümeti ile ilgili bir yazı bulamazdınız. Onlar işbirlikçi, Fransa ise direnişçiydi. Bu yüzden Holokost’taki sorumluluk Fransa’ya değil Vichy yönetiminindi. Bu yüzden 1990’lara kadar birçok savaş suçlusu da cezalandırılmadı. 

“Ancak hafıza sorusunun bir grup Holokost’tan sağ kalan aktivistin sorunu halinden kamusal bir sorun haline gelmesiyle ‘onarma dönemi’ başladı. Chirac’ın konuşması, Yahudilerden çalınmış malların iadesi, Vichy hükümetinin illegal ve gayri meşru ilan edilmesi gibi adımlar atıldı. 

“Bu süreçte medyanın baskısı, Amerika Birleşik Devletleri’nin Holokost’taki sorumluluğunu kabul etmediği sürece Fransa markalarına boykot uygulayacağını açıklaması, uluslararası bir hukuk örgütünün aynı Güney Amerika’da olduğu gibi Fransa’nın savaş suçlularını yargılamaması halinde uluslararası mahkeme kuracaklarını açıklaması da bu süreçte etkili oldu.” 

Şeni: Türkiye hafıza tartışmalarının dışında kaldı

Söyleşide Şeni ise Avrupa’nın son eli yıldır 2. Dünya Savaşı sonrası toplama kamplarının açılmasıyla, Holokost’ta devletlerin sorumluluğu, kötülük ve Avrupa medeniyeti, hafıza politikaları gibi konuları tartıştığını ancak savaşın dışında kalan Türkiye’nin bu tartışmaları paylaşmadığını söyledi. 

“Simdi 2015’in arifesindeyiz ve ‘yüzleşme’ konuları Türkiye’de genel olarak hala sorun. Geçmişle yüzleşmek, hafıza politikaları ve etkinlikleri oluşturmak hala bir miktar risk alma ve cesaret gerektiren konular.” 

‘Bir Yüzleşme Serüveni: Holokost Sonrası Fransa’da Hafıza Politikaları’ Kasım 2013 – Mayıs 2014 arasında sekiz etkinlik olarak gerçekleşecek. (EA)