AK Parti’nin 7 Haziran’da tek başına hükümet etme yetkisini kaybetmesiyle kurulan Geçici Hükümet, 23 Temmuz’da barış sürecini de dondurduktan sonra, muhalif tüm medya çevrelerini hedef alan uygulamalara girişti.
Kandil’e hava operasyonlarının başlatılmasıyla Kürt Sorunu’nu merkezine alan medya organları, polis operasyonlarına uğradı, İnternet siteleri de yaygın şekilde sansürlendi. Gülen Cemaati’ne yakın İpek Grubu’na mali operasyon düzenlenirken, üç TV kanalı da Tivibu dijital platformundan çıkarıldı; Bugün gazetesi yazarı Gültekin Avcı tutuklandı.
Cumhuriyet gazetesi ve Doğan Yayın Grubu da, “terör”, “casusluk” ve “hakaret” soruşturmalarına konu edildiği bu dönemde, en yetkili ağızlardan yayılan sözlü saldırılar Hürriyet gazetesi ve gazeteci Ahmet Hakan’ın saldırıya uğramasına zemin hazırladı.
Başkanlık planları Genel Seçim sonuçlarıyla birlikte suya düşen Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, kısa bir aradan sonra, eleştirel medyaya yönelik saldırgan üslubuna hızla geri döndü. Son üç ayda 14 gazeteciyi yargılatan Erdoğan, yeni şikayetleriyle de 19 medya temsilcisinin TCK. 299. maddesi temelinde soruşturma geçirmesine neden oldu.
BİA Temmuz-Ağustos-Eylül 2015 Medya Gözlem Raporu, barış sürecinin “buzdolabına çekilmesinden” ve yetkililerin yayın yönetmenleriyle Terörle Mücadele Zirvesi düzenledikten sonra gazetecilere ve medyaya yönelik suçlu muamelenin yaygınlaştırdığı verilerle gösteriyor:
101 site, 40 Twitter hesabı, 178 habere sansür geldi; 21 gazeteci, 3 medya, 1 matbaaya saldırı düzenlendi; medya temsilcilerine gözaltılar 6 kat arttı; 28 gazeteciye TMK’dan, 60’ına TCK’dan davası açıldı.
Medya Gözlem’den başlıklar
BİA Medya Gözlem Raporu’nda “öldürülen gazeteciler”, “hapisteki gazeteciler”, “saldırı, tehdit ve engellemeler”, “soruşturmalar, açılan-süren davalar, kararlar”, “hakaret, kişilik hakları ve tazminat davaları”, “yasaklamalar, kapatmalar, toplatmalar”, “Anayasa Mahkemesi”, “AİHM”, “RTÜK” ve “YSK” bölümleri yer alıyor.
Üç ay boyunca gazeteciler hakkında TCK ile TMK birlikte uygulanmak suretiyle yargılamalar sürdü. Yargılamalarda gazeteci ve dağıtımcı / medya çalışanlarına yönelik gazetecilik yoluyla “silahlı örgüt üyesi olmak”, “örgüte yardım etmek” veya “örgüt kurmak, sevk ve idare etmek” suçlamaları devam etti.
Hapis Gazeteciler: Çoğu Kürt medyasından
24 gazeteci ve 9 dağıtımcı Ekim 2015’e cezaevinde girdi. Gazetecilerin 13’ü ve dağıtımcıların tamamı Kürt medyasını temsil ediyor ve TMK ile TCK kapsamında “örgüt” bağlantılı olarak hapiste bulunuyor. 24 gazeteciden 18’i hükümlü, 2’si halen yargılanıyor; 4’ü soruşturma geçiriyor.
Geçen yılın aynı döneminde 19 gazeteci ve 16 dağıtımcı cezaevindeydi. 19 gazeteciden 15’i hükümlü, 4’ünün davası sürüyordu. 2014 yılsonu itibariyle 22 gazeteci ve 10 dağıtımcı hapisteydi. Bu gazetecilerden 18'i hükümlü, 3'ü sanıktı; 1'i soruşturma geçiriyordu.
Hapisteki 24 gazeteciden 13’ü 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG'; 2’si 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP); 2’si 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C); 1’i “Paralel örgüt”, 1’i 'Direniş Hareketi', 1’i ‘Türkiye Komünist Emek Partisi/Leninist’ (TKEP/L) örgütü üyeliği kapsamında yargılama konusu oldu. Biri de üç örgüte birden üye olmaktan (Ergenekon Örgütü Mersin Teşkilatı, Türk İntikam Birliği Teşkilatı ve İç Örgüt) yargılandı.
Geçen yılın aynı döneminde, hapisteki 19 gazeteciden 12’si 'Kürdistan Topluluklar Birliği-Türkiye' (KCK), 'PKK' ve 'DYG'; 2’si 'Marksist Leninist Komünist Partisi' (MLKP); 1’i 'Devrimci Halk Kurtuluş Partisi-Cephesi' (DHKP-C); 1’i 'Direniş Hareketi', 1’i ‘Türkiye Komünist Emek Partisi/Leninist’ (TKEP/L) davalarından hapiste. Biri de üç örgüte birden üye olmaktan (Ergenekon Örgütü Mersin Teşkilatı, Türk İntikam Birliği Teşkilatı ve İç Örgüt) yargılanıyordu. Bir gazeteci de “casusluk” iddiasıyla hapisteydi. 19 gazeteciden 15’i hükümlü, 4’ünün davası sürüyordu.
2014 sonu itibariyle de, cezaevindeki 22 gazeteciden 14'ü 'KCK/PKK/PYG’; 2'si 'MLKP); 1'i ‘DHKP-C’; 1'i 'Direniş Hareketi', 1'i 'TKEP/L’, 1'i İBDA/C, 1'i "Paralel örgüt" davalarından hapiste. Biri de üç örgüte birden üye olmaktan (Ergenekon Örgütü Mersin Teşkilatı, Türk İntikam Birliği Teşkilatı ve İç Örgüt) içerdeydi.
21 gazeteci, 3 medya, 1 matbaaya saldırı
Temmuz-Eylül 2015 döneminde 21 gazeteci, 3 medya organı ve 1 gazete matbaası saldırıya uğradı, 1 sözlü saldırı yaşandı. 20 gazeteci, 7 medya organı tehdit edildi.
2014’ün aynı döneminde 21 gazeteci ve 1 yerel gazete saldırı yaşamıştı. 2014’ün tamamında ise toplam 142 gazeteci, 2 gazete, 1 gazete matbaası, 6 internet sitesi, 1 Twitter hesabı saldırının hedefi olmuş; gazeteci ve medyaya karşı 23 sözlü saldırı veya tehdit yaşanmıştı.
101 site, 40 Twitter hesabı, 178 habere sansür
Temmuz-Eylül 2015 döneminde 101 site, 40 Twitter hesabı, 178 URL/bazlı habere sansür geldi. 1 yayın yasağı kararı çıktı. 3 TV kanalı, 3 mizah dergisi, 2 kitap, 1 film sansüre uğradı. En az 1 olayda akreditasyon ayrımcılığına gidildi; ayrıca 3 sansür olayı yaşandı.
Geçen yılın aynı döneminde 5 site ve site haberine, 1 film, bir konsere yasak gelmiş, 2 genel yayın yasağı kararı sürdürülmüştü. Cezaevlerinde 2 haberleşme yasağı yaşanmıştı. 2014 yılındaysa 17 gazeteci, 2 gazete, 30 İnternet sitesi veya haberi, 3 Facebook sayfası, 3 film, 2 afiş, 1 resim sergisi, 1 piyano eseri, 1 konser, 1 kitap sansüre uğramıştı. Toplam 7 yayın yasağı, 4 akreditasyon ayrımcılığı, cezaevinde 2 haberleşme yasağı yaşandı.
Gözaltı 6 kat arttı
Temmuz-Eylül 2015’te, 49 gazeteci ve medya çalışanı haber peşindeyken çeşitli sürelerle gözaltına alındı. 2014’ün aynı döneminde 8 gazeteci gözaltına alınmıştı. 2014’ün tamamında bu sayı 72 idi.
28 gazeteciye “TMK”, 60’ına “TCK” davası
Temmuz-Eylül 2015 döneminde 28 gazeteci TMK uyarınca 430 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılandı; 4 gazeteci ve 18 kitap hakkında TMK’dan yeni soruşturma açıldı veya suç duyuruları yapıldı.
Toplam 60 gazeteci “örgüt yöneticiliği,” örgüt üyeliği” veya “örgüt örgüte yardım”dan toplam 546 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılanıyor.
Ayrıca, 3 gazeteci “gizliliği ihlal”, 2 gazeteci “dini değerleri aşağılamak” ve “kin ve düşmanlığa tahrik”, 2 gazeteci “Türk milletini aşağılamak”, 2 gazeteci “askerlikten soğutmak”, 2 gazeteci “devletin güvenliğine dair belge yayınlamak”, 1 gazeteci “Toplantı Gösteri Yürüyüşleri Kanunu’na muhalefet” iddiasıyla yargılanıyor. Hepsine istenen cezaların toplamı 44 yılı buluyor. İki gazeteciye de “kin ve düşmanlığa tahrik” ve “özel yaşamın gizliliği” gerekçeleriyle soruşturma açıldı.
2014 yılının tamamında ise, 1 gazeteciye TMK uyarınca 16 yıl 3 ay hapis cezası verilmiş, 4’ü de 268 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılanmıştı. 10 gazeteci de, TCK’nın “düşmanlığa tahrik”, “dini değerleri aşağılamak” ve “hakaret” suçlamalarıyla toplam 3 yıl 5 ay 9 gün hapis ve 14 bin 280 TL de para cezasına mahkum edilmişti.
“Hakaret” ceza tehdidi yaygın
Temmuz-Eylül 2015’te 1 gazeteci 3 yıl 6 ay hapse mahkum edildi, 10 gazeteci ve 2 gazeteye açılan ceza davaları sürüyor, 3’üne yeni ceza davası açıldı. Kişilik haklarına saldırı iddiasıyla 1 gazete 5 bin TL tazminat ödemeye mahkum edildi. 5 gazeteci toplam 1 milyon 140 bin TL tazminat istemiyle yargılanıyor, 1’ine 100 bin TL’lik yeni tazminat davası açıldı.
Geçen yılın aynı döneminde, iki köşe yazarı çeşitli yetkililerin “kişilik haklarını ihlal etmek”ten toplam 8 bin 740 TL ödemeye mahkum oldu.
2014 yılındaysa, 1 gazeteciye TMK uyarınca 16 yıl 3 ay hapis cezası verildi; 4’ü de 268 yıl 6 ay hapis istemiyle yargılanmış; 10 gazeteci, TCK’nın “düşmanlığa tahrik”, “dini değerleri aşağılamak” ve “hakaret” suçlamalarıyla 3 yıl 5 ay 9 gün hapis ve 14 bin 280 TL de para cezasına mahkum edilmişti.
61 Kişi Erdoğan “Mahkumu/ Sanığı/ Şüphelisi”
Temmuz-Eylül döneminde TCK’nın 299. Maddesinden yargılanan biri gazeteci 4 kişi, 4 yılı ertelemeli olmak üzere toplam 7 yıl 9 ay 25 gün hapis cezasına mahkum edildi; 11’i gazeteci toplam 23 kişi yazı, görüş ve eleştirileri nedeniyle 299. Maddeden halen yargılanıyor. Yine 299’dan 19 gazeteciye yeni soruşturma açıldı; 3 de suç duyurusu yapıldı.4 gazeteci hakkında takipsizlik kararı verildi.
Bir gazeteci yayın yoluyla eski Başbakan Erdoğan’a hakarette bulunduğu iddiasıyla TCK’nın 125/3 maddesinden 7 bin 500 TL para cezasına mahkum edildi. Bir üniversite öğrencisi cezası onanınca cezaevine gönderildi. İki gazeteci, üç sendikacı toplam beş kişi, aynı maddeden 2 yıl 8’er ay hapis istemiyle halen yargılanıyor.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın kişilik haklarına saldırıda bulunmaktan iki milletvekili (Kemal Kılıçdaroğlu ve Hüseyin Aygün) toplam 45 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkum edildi. İki vekil (Selahattin Demirtaş ve Eren Erdem) hakkında da toplam 80 bin TL istemiyle yeni tazminat davası açıldı.
Temmuz-Eylül döneminde 37’si gazeteci 61 kişi, eski Başbakan (TCK 125) ve Cumhurbaşkanı (TCK 299) Recep Tayyip Erdoğan’a yayın yoluyla hakaret ettikleri veya Erdoğan’ın kişilik haklarına saldırıda bulundukları iddiasıyla işlem (mahkumiyet, kovuşturma, soruşturma, şikayet ve tazminat olarak) gördü.
Geçen yılın aynı döneminde 1’i gazeteci beş kişi, Cumhurbaşkanı seçilen eski Başbakan Erdoğan’a hakaretten (TCK 125) toplam 11 ay 20 gün hapis, 14 bin 100 TL’si ertelenmeli olmak üzere toplam 28 bin 260 TL adli para cezasına mahkum edilmişti.
2014 yılının tamamında da, eski Başbakan Erdoğan’a hakaret iddiasıyla 2 gazeteci toplam 11 ay 20 gün ertelemeli hapse ve 7 bin TL para cezasına; 61 kişi de, toplam 31 yıl 2 ay 15 gün hapis ve 332 bin 660 TL para cezasına mahkum edilmişti.
Fezleke yok, “kapatma” verelim!
Halkın Demokrasi Partisi (HDP) milletvekilleri ve bağımsız vekiller hakkında Temmuz-Eylül aylarında fezleke düzenlenip düzenlenmediği Adli tatil nedeniyle bilinmiyor. Ancak medyada, HDP yetkilileri hakkında savcılıkların harekete geçtikleri veya haklarında şikayetler olduğu yönünde haberler çıktı. Temmuz sonunda Yargıtay C. Başsavcılığı “Anayasa’ya aykırı faaliyetlerde bulunduğu” şüphesiyle HDP için inceleme başlattı. HDP’li Milletvekilleri ise kendi dokunulmazlıkların kaldırılması için 80 imzalı bir dilekçe ile TBMM’ye başvurdu.
Eylül’de Diyarbakır Başsavcılığı, HDP Eş Genel BaşkanıSelahattin Demirtaş hakkında “PKK propagandası”, “suç işlemeye alenen teşvik” ve “Cumhurbaşkanı'na hakaret” şüphesiyle soruşturma açtı. Urfa Başsavcılığı da, aynı görevdeki Figen Yüksekdağ’ın dokunulmazlığının kaldırılması için fezleke hazırladı.
AİHM’den 1, AYM’den 5 mahkumiyet
Temmuz-Eylül döneminde Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), Abdurrahman Dilipak’ın açtığı davada Türkiye’yi ifade özgürlüğünü ihal etmekten mahkum etti. Gazeteci tutar bildirmediğinden AİHM sadece ihlal tespiti yaptı ancak tazminata hükmetmedi.
Ancak AİHM öncesi “bireysel başvuru” hakkı getirilen Anayasa Mahkemesi (AYM), Temmuz-Ağustos-Eylül 2015 döneminde, 1’i gazeteci 5 kişinin bireysel başvurusunda ifade ve haberleşme özgürlüğünün ihlal edildiğini tespit etti. AYM, mahkeme gideri dahil toplam 12 bin 198 TL tazminata hükmetti.
Geçen yılın aynı döneminde Türkiye AİHM’de 30 bin avro (yaklaşık 87 bin TL) maddi ve manevi tazminat ödemeye mahkum edilmişti. Tüm 2014 yılındaysa, 9 gazeteci ve 1 medya organının da aralarında bulunduğu kişi ve kurumlarca açılan davalarda, toplam 135 bin 612 Avro (394 bin 320 TL) tazminata hükmedilmişti.
RTÜK: Başkan yok, ceza da az
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), 7 Haziran Genel Seçimlerinde parlamento dağılımının değişmesi nedeniyle 22 Temmuz’dan beri gerçekleştirdiği dokuz toplantıya rağmen, adaylar yeterli oy sağlayamadığından yeni başkanını seçemedi. Gelecek toplantı 7 Ekim’de.
RTÜK sitesinde yer alan verilere göre, Temmuz-Eylül 2015 döneminde haber, film ve program yayınlarından dolayı TV kuruluşlarına 4 uyarı, 5 para cezası; radyo kuruluşlarına 1 uyarı, 1 de para cezası verildi. Kurul, Radyo ve TV’lere toplam 112 bin 989 TL idari para cezası verdi.
Geçen yılın aynı döneminde RTÜK, TV kuruluşlarına 17 uyarı, 22 para cezası, radyolara da 2 uyarı ve 1 para cezası vermişti. Radyo ve TV'lere toplam para cezası 1 milyon 909 bin 743 TL olmuştu.
Kurul, iki seçimin gerçekleştiği 2014’ün tamamındaysa televizyonlara 78 uyarı, 254 para cezası, radyolara da 12 uyarı ve 7 para cezası vermişti.
YSK Cezaları
Yüksek Seçim Kurulu (YSK) 7 Haziran 2015 Genel Seçimi sonuçlarını YSK yasağı kaldırmadan önce yayımladıkları iddiasıyla 65 kanala, 2'şer kez program durdurma cezası verdi. (EÖ/BA)
