Kadınlara yasa ile tanınan "doğum borçlanması hakkı", genelge ve tebliğler ile daraltılıyor.
Doğum borçlanması, "kadınların doğum sonrasında çocuklarının bakımı ile ilgilendikleri için sigortalı olarak çalışamadıkları günleri Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan (SGK) satın alması" anlamına geliyor. Sigortalı kadınlar, çalışmadıkları günlerin primini SGK'ye ödeyerek sigortalılıklarına saydırabiliyorlar.
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (SSGSS), kadınlara iki çocuk için bin 460 gün doğum borçlanması hakkı veriyor. Yasa, sigortalı olmadan önce doğum yapan kadınları da kapsıyor. Bu durumdaki kadınların sigortalılıklarının başlangıç tarihi, borçlandıkları gün kadar geriye götürülüyor.
Ancak yasanın uygulayıcısı konumundaki SGK, 16 Eylül'de çıkardığı genelge ile sigortalı olmadan önce doğum yapmış kadınların bu haktan yararlanmasını engelliyor.
Sosyalist Feminist Kolektif'ten (SFK) Filiz Karakuş, genelgenin yasaya ve daha önce yayımlanmış tebliğlere aykırı olduğunu söylüyor. Karakuş, doğum borçlanması yapmak isteyen kadınlara, SGK müdürlüklerine başvurmalarını, başvuru reddedilirse İş Mahkemeleri'nde dava açarak kanunun uygulanmasını istemelerini öneriyor.
Doğum borçlanması
Karakuş, doğum borçlanması hakkına ilişkin yasal süreci şöyle özetliyor:
- 5510 Sayılı Kanun, 31 Mayıs 2006'da yürürlüğe girdi.
- 17 Nisan 2008'de sigortalı olmadan önce doğum yapan kadınlara borçlanma hakkı getirildi. Bu durumdaki kadınların sigorta başlangıç tarihlerinin borçlandıkları gün sayısı kadar geriye götürüleceği hükme bağlandı.
- 29 Ağustos 2008'de bir tebliğ yayımlandı. Doğum borçlanması hakkı, yalnızca sigortası doğumdan önce başlamış kadınları kapsayacak şekilde daraltıldı. Kadının sigortası sona erdikten sonraki 300 gün içinde doğum yapması şartı getirildi.
- Yasadan faydalanmak üzere kuruma başvurduklarında bu tebliğ gerekçe gösterilerek reddedilen kadınlar, kanuna dayanarak SGK'ye dava açıp kazanmaya başladılar.
- Hakkın kapsamı, 1 Temmuz 2010'da, "doğumdan önce ya da sonra" iki yıl süreyle çalışmış olan kadınları kapsayacak şekilde genişledildi.
- 16 Eylül 2010'da yayınlanan genelge ise bu hakkın kapsamını yeniden daralttı. Doğum borçlanması için sigortanın doğumdan önce başlatılmış olması şartı getirildi.
Kadınlar ücretsiz ebeveynlik izni ve kreş istiyor
5510 Sayılı Kanuna göre, kadınlar 9 bin gün prim ödemeden ve 65 yaşından önce emekli olamıyor.
Karakuş'a göre, düzenleme kadınların iş yaşamındaki ikincil konumlarını da güçlendiriyor. Borçlanma hakkı yalnızca kadınlara veriliyor. İşi bırakan kadınların geri dönüşü, kıdemi için önlem alınmıyor.
Karakuş taleplerini, kadın-erkek 100 kişinin çalıştığı yerde kreş; işverenlerin işyerinde çalışan işçi sayısına bakmaksızın her çalışan için kreş bedeli ödemesi; kadınlar ve erkekler için doğum öncesi ve sonrası ücretli ebeveynlik izni olarak sıralıyor. (BB/EÖ)
