Türkiye'de Sağlık İşgücü

Sağlık sektöründe ne kadar insanın çalıştığı konusunda çok değişik rakamlar dolaşıyor ortalıkta, ama net sayıyı ve dağılımı bir türlü bilemiyoruz. Sağolsun Sağlık Bakanlığı da, Bakanın bütçe konuşmaları dışında resmi veri yayınlamayı uzun süredir terk etmiş durumda. Meslek örgütlerinin verileri, bir yanı ile bu alandaki eksikliği gidermeye çalışsa bile, hem tüm çalışanlara ulaşmak zor, hem de verilerin güncelliği sorunlu. Bu eksik bilgiye karşın, sağlık çalışanları üzerine yorumlar, çözümlemeler yapılıyor, örgütlenmeler inşa ediliyor.

Önce, sektörün fotoğrafını bilmek gerekir ki, daha ileri işlemler mümkün olsun. Dolayısı ile bu fotoğrafı ortaya çıkarmak gerek. Bir yöntem olarak, Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) Hane Halkı İşgücü Anketi Sonuçları kullanılabilir diye düşündük. En azından bir profil denemesi yapılabileceğini umduk. 

1. Sağlık sektöründeki işgücü sayısı 2006'da 569 bin, 2008'de 594 bin olarak ifade edilmiştir. Toplam işgücünün 21.2 milyon olduğu ülkemizde, sağlık işgücünün toplamın yüzde 2.8'i kadar olduğunu söyleyebiliriz.

2.  Sağlık sektöründe ağırlık, kadınlardadır. Toplam sağlık işgücünün yüzde 57'si kadındır. Ancak, 35 yaş altı sağlık işgücünde kadın oranı yüzde 66'yı bulmaktadır. Buna karşın, 45 yaş üzeri grupta kadın oranı yüzde 35'e gerilemektedir.

3. Sektör, aynı zamanda genç bir sektördür. Çalışanların yüzde 55'i 35 yaşın altındadır.

4. Sektörün en temel özelliği, ücretli çalışmanın yaygınlığıdır. İşgücünün yüzde 95'i ücretlidir. Yüzde 2.4 oranında işveren, yüzde 2.2 kadar da kendi hesabına çalışan mevcuttur. Ücretli çalışanların yüzde 58'i kadınken, işverenlerde kadın oranı yüzde 29'a düşmektedir. Kendi hesabına çalışan kadın oranı ise yüzde 69'dur.

5. Sağlık işgücünü meslek grupları açısından değerlendirdiğimizde, üç büyük öbek öne çıkmaktadır. En öne çıkan öbek, yardımcı profesyoneller denilen gruptur (yüzde 36). Onu profesyoneller (yüzde 23) izlemektedir. Son grup ise büro elemanları (yüzde 17) + hizmet elemanları (yüzde 9) + nitelik gerektirmeyen işler (yüzde 8) vardır. Bunların dışında yönetici-müdür-kanun yapıcı, sanatkar-operatör denilen iki küçük öbek mevcuttur. İşin ilginci yönetici grup, sanatkarlar, profesyoneller ve nitelik gerektirmeyen işlerde erkek ağırlığı söz konusuyken, yardımcı profesyoneller, büro elemanları, hizmet elemanlarında kadın ağırlığı vardır.

6. Çalışma süresi açısından da bir değerlendirme mevcuttur. Haftalık çalışma süresini 40 saat olarak kabul ettiğimizde, Çalışanların yüzde 48'i bu sürenin üzerinde çalışmaktadır. 60 saatin üzerinde çalışanların oranı, yüzde 13 civarındadır.

7. 50 ve daha fazla çalışanın olduğu işyerlerinde çalışanların oranı, yüzde 58'dir. Buna karşın 1-4 kişi olarak çalışılan işyerlerindekilerin oranı yüzde 12'dir.

8. Sağlık işgücünün bir bileşeni de işsizlerdir. 2008 için sağlık sektöründe tespit edilen işsiz sayısı, 41 bin kadardır. 6 bin kişinin işten çıkarıldığı, 2 bin kadarının işyerini kapattığı, 15 bininin işyerinden ayrıldığı, 5 bininin geçici işte çalıştığı, bin kadarının da emekli olduğu bir işsizler topluluğu.

9. Kadın-genç-ücretli ağırlığı olan sağlık sektörü, şimdiye kadar algılanın aksine bir meslekler birlikteliği değil, farklı çıkar-çalışma şartlarına sahip bir emekçiler topluluğu gibi görünmektedir. Profesyoneller-yardımcı profesyoneller-büro ve hizmet elemanları-nitelik gerektirmeyen işler şeklinde üç büyük emekçi öbeği ortadadır. Uzun çalışan ve giderek fabrikalara benzeyen büyük işyerlerinde toplanmış bir çalışanlar ordusu. Sektörün örgütlerinin, bu noktada farklı öbekleri bir araya getirme amacını öne çıkararak, faaliyetlerini planlaması önemlidir. (AS/EK)