Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM), yeni araştırmasında, farklı sosyoekonomik statülere sahip hanelere özgü gelir ve harcama alışkanlıklarından hareketle zengin ile yoksulun enflasyonlarının farklı olduğunu ortaya koydu.
“Farklı sosyoekonomik statülere sahip hanelere özgü enflasyon bu hanelerin tüketim sepetlerinin mal ve hizmet bileşimine bağlı olarak farklılaşmaktadır” denilen araştırmada, en zengin kesimden en yoksul kesime gittikçe fiyat endeksinin belirgin bir biçimde arttığı tespiti yer aldı.
Araştırmaya göre, en zengin enflasyonu ile en yoksul enflasyonu arasındaki fark, 2003-2006 arasında yoksul kesim lehine gelişse de 2013 sonunda bu fark yoksullar aleyhine yüzde 13’e ulaştı.
“En yüksek yüzde 20’lik gelir grubuna mensup temsili hane halkının maruz kaldığı ortalama fiyat artışı yaklaşık dokuz yılda yüzde 131 olurken, aynı artış en düşük gelirli yüzde 20’lik gelir grubuna mensup temsili hane halkı için yüzde 144 olmuştur.”
Bir başka ifadeyle, çok yoksulların kullandığı ürünlerdeki fiyat artışı, zenginlerin tercih ettiği lüks ürünlerden daha fazla oluyor.
BETAM’ın Haziran 2012’deki araştırma notuna göre, zengin ile yoksul enflasyonu arasındaki fark 11,2 idi. Aradan geçen bir buçuk yılda bu farkta yoksulların aleyhine 1,9 puanlık bir değişim gözlemlendi.
Zorunlu harcamalar yoksulları etkiliyor
Araştırmada yer alan sonuçların bazıları şöyle:
* Yoksullar bütçelerinin büyük kısmını gıda, konut gibi zorunlu ihtiyaçlara ayırırken, en zengin yüzde 20’lik dilimde bu ihtiyaçlar bütçenin çok daha sınırlı bir kısmına karşılık geliyor.
* Buna karşılık en zengin yüzde 20’lik kesim, ulaşım, giyim ve ayakkabı, eğlence ve kültür, eğitim, ev aletleri ve mobilya gibi ihtiyaçlara bütçesinde daha fazla yer veriyor. Bu nedenle enflasyon zorunlu harcamalarda ne kadar yüksekse, yoksul kesim de fiyat artışlarından o ölçüde etkileniyor.
Gıda enflasyonu yoksulların aleyhine
* Konut ,enerji ve gıda enflasyonu yoksulların, ulaştırma enflasyonu zenginlerin aleyhine.
* 2003 Ocak – 2013 Aralık döneminde en yoksulun bütçesinde yüzde 38,8, en zenginin bütçesinde ise yüzde 19,2’lik paya sahip konut, su ve enerji fiyat artışı yoksul enflasyonuna 92,5 puanlık katkı yaparken, zenginin enflasyonuna 43,3 puanlık katkı yaptı. Aradaki fark yoksulun aleyhine 49,3 puan.
* İkinci sırada olan gıda ve alkolsüz içecekler en yoksul kesimin bütçesinde yüzde 31,3’lük paya sahipken, en zenginin bütçesinde bu oran yüzde 13,5’e kadar geriliyor. Gıdada enflasyon farkı yoksulun 46,4 puan aleyhine oldu.
Ulaştırma enflasyonu zenginlerin aleyhine
* Ulaştırma en zengin yüzde 20’lik kesimin bütçesinde yüzde 25,9, en yoksul kesimin bütçesinin ise sadece yüzde 5,7’lik bir bölümünü oluşturuyor. Ulaştırma 46,8 puan zenginin aleyhinde bir fark yaratarak yoksul ve zengin arasındaki enflasyon farkını azaltıcı etki yapıyor.
* Alkollü içecekler ve tütün ürünlerine yapılan vergi zamları da en yoksul kesimin enflasyonunu 5,5 puan artırıyor. (YY)
Araştırmanın tamamına buradan ualaşabilirsiniz.
