Parmaklıkların Hapsedemediği Sanatçı: Sergey Parajanov

Sergey Parajanov’a (Sarkis Parajanyants) sadece “yönetmen” titriyle yazmak çok da yeterli olmaz.

Keza kendisi elindeki malzemenin ve içine hapsedildiği sınırların çok ötesine geçen, duvarların ve aynaların ötesini gören bir sanatçı. Pek tabii böyle birisinin iktidarlar tarafından sevilmesi beklenemezdi.

9 Ocak 1924’te Tiflis’te doğan Parajanov Ermenistan’ın en önemli sanatçılarından biri. 1945’te Igor Savchenko’nun yönetimindeki Devlet Sinematografi Enstitüsü’ne başlayan Parajanov , Shadow of Forgotten Ancestors (1964), Kiev Fresco (1965) ve tabii ki Sayat-Nova (1969’da The Color of Pomegranates ismiyle gösterildi) filmleriyle biliniyor.

Dönemin Sovyet sanatına olabildiğince uzak işleri pek tabii iktidar tarafından pek hoş karşılanmıyor. Keza sanatçının işleri bu “hoşnutsuzluğun” göstergesi.

Parajanov, siyasetçi, din otoritesi ve bürokrat imgelemlerini fazlasıyla kullanan bir sanatçı. Bunların yanı sıra homoseksüelliğin suç olduğu Sovyetler Birliği’nde, Parajanov da bu suçtan nasibini almış ve Ukrayna’da tutuklanarak 1974-1978 yılları arasını hapiste geçirmişti.

Enteresandır ki, homofobinin egemen olduğu Ermenistan’daki Parajanov Müzesi de sanatçının cinsel yönelimini ifade etmeye pek gönüllü değil. Keza müzede dağıtılan tanıtım broşüründe sanatçının tutuklanma sebebi “asılsız iddialar” ifadesiyle geçiştiriliyor.

Hayatı boyunca Ukrayna ve Tiflis’te olmak üzere iki defa tutuklanan Parajenov’un 15 yıl boyunca film çekmesi yasaktı. Kamerası elinden alınan Parajanov ise kendisini kolaj ve çizimlere veriyor.

“Film yapmama izin vermiyorlardı ben de kolaj yapmaya başladım. Kolaj filmin sıkıştırılmış halidir” diyen Parajanov’un işlerinde kullandığı malzemeler düğme, toka, çivi, pul, saç, metal, tahta gibi çeşitli materyallerden oluşuyor.

Bugün Parajanov’un işleri sanatçıya verilmek üzere hazırlanan ancak Parajanov’un ölümünden bir yıl sonra açılabilen Parajanov Müzesi’nde sergileniyor.

Bir avlusu bulunan iki katlı bina Ermenistan’da en çok ziyaret edilen müzelerden biri.

Parajanov’un işleri kadar, sanatçının satın aldığı, satın alıp yeniden yorumladığı ve sanatçıya bağışlanan eserleri de müzede görmek mümkün. (EA)

* * Bu seyahat, Hrant Dink Vakfı tarafından Civilitas Foundation işbirliği ile yürütülen Türkiye-Ermenistan Seyahat Fonu tarafından desteklenmiştir. Türkiye-Ermenistan Seyahat Fonu, Ermenistan-Türkiye Normalleşme Süreci Destek Programı kapsamında Avrupa Birliği tarafından finanse edilmektedir.