Galatasaray'ın Kadınları

Talat Türkoğlu 1 Nisan'dan beri kayıp. Hasena Türkoğlu 1 Nisan'dan beri yaşa­dıkları anlatıyor.

Talat kaybolduğundan beri hayatımda neler değişmedi ki. Artık sabahtan akşama kadar Talat'la paylaştığımız her şeyi tek yaşıyo­rum. Sabah kahvaltıyı o hazırlardı, ekmeği, gazeteleri alırdı. Gözümü açınca bunları ha­tırlıyorum. Ben yıllardır insan Haklan Derneği'ne üyeyim. Önceleri cezaevi komisyo­nunda çalışıyordum, şimdi kayıplar komis­yonunda çalışıyorum. Talat'la birlikte bütün gücümle şimdi kayıplarla ilgileniyorum.

On yıldır her şeyi birlikte paylaşı­yorduk, onsuz bir yaşam çok zor. Bu belirsizlik çok zor. Cezaevinde olsa ka­binlerde görüşsek, yurt dışında olsa telefonda se­sini duysam yeterdi. Şim­di çok çelişik duygular yaşıyorum. Geçen sabah erken kalktım, iki arka­daşını vardı evde, uyu­yorlardı, kahvaltı hazırla­dım. Talat'tan sonra ilk kez doğru dürüst bir kah­valtı hazırladım.

Bazen çay yaparken demli­ğin içine nane ya da kahve boşalttığım olu­yor. Pazar sabahıydı. Çok güzeldi her şey. Birden evde iki arkadaşım olduğunu unut­tum, yatak odasına doğru bir iki adım attım, Talat orada uyuyor gibiydi, seslendim ona. Sonra olmadığım hatırladım, yığıldım kal­dım oraya.

Bir boşluk duygusu... Ne kadar zaman geçti bilmiyorum. Bir şeyler koptu. Böyle şeyler çok yaşıyorum. Kapı çalınınca hemen koşuyorum, geldi diye. Telefon çaldı­ğında evde kaç kişi olursa olsun hemen ben atlıyorum, eğer oysa sesini ilk ben duyayım diye. Kötü şeyler uykumda buluyor beni. Talat'ı görüyorum ya morgda, ya yüzü par­çalanmış, ya cenazedeyiz. Tabut, hücre, çok korkunç şeyler. 83 gündür geceleri sadece iki saat uyuyorum. Bunları görmek istemi­yorum.

Elif Tekin'in tekstil işçisi oğlu da cumar­tesi oturmalarından sonra kayboldu.
Ben köydeyken böyle oturuyordum. İşimi yapardım, sonra otururdum. Köyümüz gü­zeldi. Bir sıkıntım yoktu. Oğlum kaybolduk­tan sonra buraya geldim. Ben konuşmazdım. Kürtçe de konuşmazdım.

Şimdi Türkçe öğ­rendim. Çok ilerlettim. Düzgün'üm için ca­nım feda. Onun için her şeyi öğrenirim. Her yer­de konuşuyonım artık. Galatasaray'da konuşu­yorum. Gördüğüm her­kese konuşuyorum, sav­cıya konuşuyorum, poli­se konuşuyorum. Çok öfkelenince polisin yaka­sına da yapışıyorum. Es­kiden bunları bilmez­dim. Yaşantım köydekine benzemiyor hiç.

Hanım Tosun'un eşi Fehmi Tosun sekiz ay önce kayboldu. Yani cumartesi otur­malarının başlamasından epeyce son­ra...
Eşim evimin önünden alındı, ben gördüm. Çocuklar da gördü. Bana çocuklar söyledi. Ben balkona çıktım. Tam ben baktım o ba­ğırdı, beni kaçırıyorlar diye. O sırada çocuk­lar hep vanımda. Beş çocuğum var en büyü­ğü on altı, en küçüğü altı yaşında. Arabanın arkasından koştum, onlar gitti. Orada bir çocuk plaka numarası almış. Polise telefon ettim.

Çocuklar gördü, telsiz görmüş, taban­ca görmüş. Biz buraya Diyarbakır dan gel­dik. On bir av eşimle beraber kaldık. İstan­bul'u bilmezdim. İşimiz olunca Aksaray'a. Laleli'ye giderdik. Ama yalnız gitmezdim. Eşim kayboldu, eşimden sonra her yere git­tim, aradım. İstanbul da her yeri aradım. Ama bulamadım. Çok zor. Beş çocuk, bir de ben altı. Bizim memleketimiz değil, kimse­miz vok. Hâlâ eşimi arıyorum.

12 Eylül sonrası ilk güçlü muhalefet kadınlar­dan geldi. Tutuklu ve hükümlü yakını kadınlardan. Anne ve eş kimlikleri ile başlayan, giderek annelik ve eşlik kimliğinden çıkarak insan hakları ve de­mokrasi mücadelesinin bireyleri haline dönüşen ka­dınlardan... Yine 12 Eylül sonrasında Türkiye'de en önemli muhalefet kadınlann kendi bedenlerine, kimliklerine, emeklerine el konulmasına karşı yürüttükleri mücadeleydi.

Kadınlann bir taraftan insan haklan için, bir ta­raftan erkek egemenliğine karşı verdikleri mücade­le, dostluk ve dayanışma bağlanvla birlikte yürüdü. Bu iki mücadelenin özneleri olan kadınlann bir kıs­mı aynı kadınlardı. Bu süreçte, bu muhalefetlerimi­zi sürdürürken kadınlar olarak birlikte iş yapmanın daha kolay olduğunu kavradık.

Özellikle feminist mücadelenin kadınlara kazandırdığı eylem biçimle­rinin, ortaklıklan öne çıkarmanın sadece kadın mü­cadelesinde değil, başka alanlarda da geçerli oldu­ğunu gördük. Ve feminist kadınların deneyimleri, kazanımlan ile, kendilerine feminist demeyen ama yaşam tarzlan, hayata bakışlan ile ortaklaşmayı, birlikteliği, aslolanın hedefe ulaşmak olduğunu dü­şünen kadınların deneyim ve kazanımlan birleşe­rek, başka alanlarda da önemli işler yapmalarım sağladı.

"Arkadaşıma Dokunma" böyle bir gruptu. Ben bu grubun bir üyesi olarak kadınlarla birlikte iş yapmanın kolaylığının tattım yaşadım. Kürtlerin içinde yaşadığı duruma tepki olarak doğan ve gide­rek ırkçılığa karşı bir kampanyaya dönüşen Arka­daşıma Dokunma yalnızca kadınlardan oluşan bir gruptu. Çoğumuz çocuklu ve çalışan kadınlardık. Amacı itibariyle kadınlardan oluşması gerekmeyen bu gruba, erkeklerin katılması ilkesel olarak redde­dilmezken, grup mensubu kadınlann hiçbiri erkek­lerin katılması için çaba harcamadı.

Tam tersine er­kekler katıldığında grubun çalışmalann, sohbetle­rin bu kadar keyifli ve kolay olup olamayacağı en­dişesini çoğumuz duyuyorduk. Kayıplara karşı Galatasaray insanları olma işini Arkadaşıma Dokun­ma kadınlan olarak yüreğimizde ve beynimizde hissettik ve insan haklan için çalışan başka kadınlarla biraraya geldik. Başka bir platfomda doğan bu öneriyi gerçekleştirmek ve sürekliliğini sağlamak için elimizden gelen çabayı inanarak ve zevkle har­cadık.

İnsan haklannın herkesçe gözlemlenebilir bir bi­çimde çiğnendiği bu ülkede, kadmlar insan haklan hareketleri içinde bugün olması gereken biçimiyle yerlerini alıyorlar. Tarih boyunca kadınlann evren­sel kadın doğası ve kimliği ile sıkıştınldıklan ya­şamdan dışarıya çıkmalan gerektiğini, vaşadıklan ihlallerle karşı karşıya kaldıklarında daha fazla anladılar.

Öylesine derinden hissettikleri bazı acıları ana, eş, sevgili, kardeş kimlikleri­nin dışında kadın kimlikleriyle birey olduklarının farkına vararak yaşananlara kendi duruşlarıyla tavır aldılar. Evet, tüm insan hakla­n ihlallerinde olduğu gibi kadınlann kayıp in­sanları arayıp bulma mücadelesiyle birlikte dünyanın birçok yerinde örneklerine benzer en büyük insan haklan protestosunu gerçek­leştiriyorlar bu ülkede. Mumlarıyla, kayıp in­san fotoğraflanyla, çiçekleriyle yaşama hakkı­nı savunmanın zorlu savaşımını veriyorlar. Kayıpları hem ulusal gündemde, hem de ulus­lararası kamuoyunda yankılandınyorlar. Kayıplanm aradıklan Galatasaray alanlarını ya­ratıyorlar. İnsanların kaybedildiği, hukuksuz­luğun yaşandığı ülkede geleneksel kadın kim­liğinin dışına çıkarak sokaklarda yaşamı savunarak siyasal araçlan yaratıyorlar. Ve kadım politika dışı görenlere karşı yarattıklan değerlerle yanıt veriyor­lar. Kayıplanmızı aramaktan vazgeçmeyeceğiz. Bu­gün çiçeklerimizle, yarın yeni yaratıcı düşünceleri­mizle mücadelemizi sürdüreceğiz.

Galatasaray'a kadar da Türkiye'de gözaltında kayıplar vardı ama. her şeye ne kadar tepki verili­yorsa, o kadar tepki veriliyordu. Hasan Ocak'ın kaybolması ve sonra cesedinin bulunması, ve özel­likle ailesinin mücadelesi kayıplara dikkat çekti. Hasan Ocak Türkiye gündeminde önemli bir yer edindi. Ocak ailesi ve insan hakları savunuculan Hasan'm bulunması için mücadele verirken, onun çoktan öldürülerek ormana gömüldüğünü öğren­mek dayanılacak gibi değildi.

Kişi olarak çok çok öfke duydum. Başka öfke duyanlar da birbirini arıyor, yolda biriyle karşılaştığında bunu konuşuyor­du. Sonuçta kayıp aileleri ve tepki duyanlar buluş­tuk. Dünyadaki insan haklan ihlalleriyle Türki­ye'deki insan hakları ihlalleri birbirine benzediğine göre, mücadele yöhtemleri de benzer olacaktı.

Ka­yıplarla ilgili en çok ses getiren eylemlere, Arjantin­li, Şilili, Guatemalalı kadınların yaptıklanna baka­lım dedik. Belli bir periyodla bir yerde bulunmak ve olayı sürekli canlı tutmak yararlı bir yöntem: hiçbir grubun ismini, etiketini taşımayan, yoldan geçen herhangi birinin ben de onlann yanında olmalı­yım diyebileceği bir şey, "Sessizce oturalım," de­dik.

İlk cumartesi basına neredeyse yalvarırcasına haber verdiğimizi hatır­lıyorum. Her eylemde düşünülen, "Ünlüler de gelsin"i biz de düşün­dük, hem ses duyurmak, hem polisi bir adıın geri­letmek açısından. Pek başarılı olamadık. Elli kişi kadardık. Giderek gelişti. Herhangi bir grubun eylemi olmaması çok önemli. Sadece ka­yıp yakınlan ve onlan destekleyenler katıldı. Görünmeyen bir organi­zasyonu vardı.

Her hafta ne yapılacağı katılanlar arasında ayaküstü ko­nuşuluyordu. Kısa bir süre sonra tek tek kayıp­lan tanıtmaya başladık. Son yıllarda çok fazla sayılara takıldık. Şu kadar ölü. bu kadar yaralı, şu kadar işkence, gözaltı gibi... Sayılar gerçeğe yabancılaştınyor insanı. Galatasaray oturmaları herhangi bir gruba bağlantılı olmaksızın bir konuyu Türki­ye'nin gündemine oturttu. Her hafta basında yer buldu, yaygınlaştı. Türkiye'ye gelen yabancı gazete­ciler başka bir nedenle Türkiye'ye gelmiş de olsalar, mutlaka Galatasaray'a uğruyor. Galatasaray ismi futbol takımıyla değil kayıplarla özdeşleşti. Kayıp yakınları için Galatasaray'ın ne kadar umut oldu­ğunu Kürt kayıp yakınları geldiğinde daha iyi an­ladım.

Diyarbakır'dan nihayet gelebildiklerinde, Galatasaray'da kayıplarını bulacaklarını umuyor­lardı. Galatasaray bizim hayal etmediğimiz kadar kayıp yakınları için önemli oldu. Biliniyor, insanlar konuşuyor. Şimdi insanlar gözaltına alınanlar konu­sunda daha hassaslar, gözaltına alınan yakınının peşini bırakmamaya çalışıyor.

Orada her şey için bir şey yapmak gerekmiyor. Zaman zaman muhaliflerin, derdi olan herkesin başvuracağı bir yer haline geldi ama her konuyla ilgili başka işler yapmak lazım.

Bugüne kadar pek çok dernekte, platformda yer aldım. Burada bu görünmez organizyonu gerçekleş­tiren kadınlarla birlikte olduğum kadar kolay olma­mıştı hiçbiri. Kadınlarla olmanın kolaylaştırıcı bir yanı var. Birbirimizi çok iyi tanıyoruz. Tartışmalar hep bir yere varmak için. Oranın çıkan için. Kimse, yönetmek, öne çıkmak, bu işin kahramanı olmak, cesaretini kanıtlamak derdinde değil. Herkes çok kendi gibi. Erkekler yüksek politikayla ilgilenmeyi daha çok seviyorlar, belki de o nedenle cumartesi eyleminin en istikrarlısı kadınlar. Bir yılı aşkın süre­dir iş edindik bunu. Ucu açık bir grubuz, ama gene de grubun bir iç düzeni var. Mesela hemen hepimiz İstanbul dışında değilsek her cumartesi mutlaka orada oluyoruz.

Niçin her cumartesi Galatasaray'da, kayıp aile­lerinin yanındayım? Kızm, oğlun, kocan, sevgilin evden çıkıyor ve bir daha dönmüyor. Günler, aylar, hatta yıllar geçiyor. Geri dönen yok. Dönüşün son durağı kayıplar mezarlığı. Birileri onları, sevdikleri­mizi kaybediyor. Tek neden muhalif olmaları. Bir yıldır hemen her cumartesi arkadaşlarımla beraber kayıp ailelerinin yanındayım.

Ben ya da bir yakınım kaybedilir mi bilmem. Muhalif insanları kaybetme çılgınlığının nerede durabileceğini kim bilebilir? Kayıp ailelerinin sessiz çığlıklarını duymamak mümkün mü? Onların acılannı yüreğimde hissedi­yorum. İnsanlann gözaltında kaybedildiği bir ülke­de yaşamaktan utanıyorum. Nerede o oğullar ve kızlar? Son iki haftadır ellerinde kaybedilmiş yakınlarının resimleriyle oturan, basm açıklamasında, "Kayıplarımız nerede, artık kayıplar olmasın" diyen acılı insanlar gözaltına alınıyor. Söyleyin bana, acı­lar, acılı çığlıklar gözaltına alınabilir mi?

Hasan Ocak kaybedildikten sonra başlayan, "Ne yapalım?" tartışmalarında oturma öne­risini Erkan Kayılı yapmıştı. Bu parlak fikrin sahibi Galatasaray'ın kadınlarını anlatıyor.

Bir seneden daha uzun bir zamandan be­ri her cumartesi Gala­tasaray Lisesi önünde oturma eyleminden sonra bir kafede topla­nıp sonraki hafta ne yapacağımızı konuşu­yoruz. Birbirimizi bu süreçte tanıdık. Ben aralanndaki çok az sa­yıdaki erkekten birisi­yim. Giderek arkadaş olduk. Onlarla çalış­maktan mutluyum.

Daha önce erkeklerle çalışırken tanımadı­ğım, varlığından ha­berdar olmadığım tarzları keşfettim sayelerin­de. Bu toplantılar bo­yunca yaptığım bazı gözlemlerimi bu dergi aracı­lığıyla aktarmak istiyorum. Beni ilk ve en çok çarpan şey, toplantı boyunca kadınların hep bir anda ve çok alçak olmayan bir sesle konuşmalaıydı. Daha da ilginç olanı aynı anda konuşan ka­dınlar ve hatta ayrı ayrı konuları seçmiş kadınla­nn birbirlerini duymalan ve uygun zamanda bir­birlerine cevap vermeleriydi.

Inanamıyordum. Ve bu durumdan hiç rahatsız gözükmüyorlardı. Bir sonraki haftanın pratik görevleri konuşulurken arada konuyla ilgili olmayan konuşmalar birden başlayıveriyordu. Her şey içiçe geçebiliyordu. Bü­yük bir karışıklık duygusu yaşıyordum. Ama ka­dınlar kolayca bu karışıklıktan sıynlıyor ve gene esas konularını diğer konulann yanısıra konuşu­yorlardı.

Erkeklerin böyle yaptığına hiç şahit ol­madım. Hatta bizim orada olduğumuzu bile unu­tuyor ve kadınlara mahsus konulan konuşuyorlardı. Bazen bizi farkedip gülüyorlardı. Hazırlık­lar konuşulurken pratik konular da belli bir dü­zenle değil, gene rastgele gözüken ve herkesin ak­lına geleni söyleyip konuşmaya devam ettiği bir biçimde hallediliyordu. Ancak kadınlar şaşırtıcı bir beceriyle bütün bu kanşıklık içinde pratik iş bölümünü kolayca yapıyorlardı. Ben çoğu zaman konuşmanın eksik kaldığı duygusuyla daha kesin iş bölümü konuşmalan beklerken, kadınlar teker teker dağılıp gidiyordu.

Eylem sırasında karşılaşılan pratik durumlan çözmedeki becerileri de beni çok şaşırttı. Biz er­kekler her ufak çelişme durumunda birbirimizle sakince konuşmayı beceremez ve süratle güç gös­terisine hazırlanıveririz. Kadınlar polislerle ve oranm disiplinine uymakta zorlanan katılımcılar­la sorunlan çözmekte ustaydılar. Tatlılıkla, inatçı ama kararlı, benim hiç aklıma gelmeyecek gerek­çeleri bularak, sabırla sorunlan hallediyorlardı.

Birkaç kez beni bile yatıştırmak zorunda kaldılar. Hemen itiraf etmeliyim, eylemin başlamasından çok kısa bir süre sonra kadınlar Galatasaray'ın doğal önderi oldular. Herkes tarafından tanındı­lar ve sözleri dinlenir oldu. Oturma eylemi hiç abartmadan söylemek gerekirse kadınların eyle­mi oldu.

Yapılması gereken herhangi bir şey ortaya çıktığında süratle ve basitçe karar veriyorlar, he­men üşenmeden işe koyuluyorlar. Birçok kimse­nin sadece konuşup hiçbir zaman yapmadığı, an­garya sayılabilecek işleri büyük bir ciddiyetle ya­pıyorlar. Sekiz-on kadın aralarında süratle ha­berleşip gerekeni yapıyor. Ben sonradan duydu­ğumda yapacak iş kalmadığını öğrenip şaşırnakla yetiniyorum. Bütün kadınlar böyle midir bil­miyorum. Ama Galatasaray kadınları böyle. On­larla çalışmak hem eğlenceli, hem düşündürücü.

Galatasaray'ın müdavimlerinden, hatta bir kez bu nedenle gözaltına alınan Çakmak'ın gözüyle "kızlar."

Geçen yazdan bu yana birçok cumartesiyi kız­larla birlikte geçirdim. Önce yanm saat kadar Galatasaray Lisesi'nin önünde, sonra da bir iki saat bir kafede oturarak. Onlann "o kızlar" olduklarun ne zaman farkettiğimi hatırlamıyorum. "O kızlar" ısırgan cadılardı. Bunu nereden çıkar­dım, onu da hatırlamıyorum. Ya onlar hakkında söylenenlerden olmalı ya da her nedense hayalim­de böyle canlandırdım.

Bana iyi davranıyorlar ama bu durumu değiştinnez. Bence tırnaklarını çıkardıkları yaşantılar muhakkak vardır. Zaten onlardan hiç korkmadım. Ben kendimi yaşamak­tan rahatsız olmamayı öğrenmekte olan biriyim çünkü. Bu cumartesi ne yapılacağına onlar karar verecekler. Geçen hafta da öyleydi.

Ve bu sıralar cumartesilerde neler yapılacağına ilişkin kararlar önemli kararlar. Etkisi cumartesi eylemlerinin ça­pını aşan kararlar. Ve bu kararlan onlar veriyor­lar. Ve bu herkese çok doğal geliyor. Çünkü onlar cumartesi eylemlerinin doğal önderleri oldular. Aslında cumartesi eylemlerinin bir özelliği örgüt­lü olmamasıdır. İsteyen oraya gelir, oturur ve gi­der. Bu eylemin sorumlusu, yetkilisi, bilmemnesi yoktur. Bu belki hoş bir şeydir ama niyeti bozuk olanlar için bizim yumuşak karnımızdır.

İşte bu kızlar bu yumuşak karnın delinmesine izin ver­mediler. Özellikle son aylarda neredeyse her cu­martesi sorun çıkıyordu. Bir bakıyorsunuz birile­ri çıkıyor ve cumartesinin özelliği olan sessiz oturmaya uymayan davranışlarda bulunuyor. Buna engel olacaksınız, polisle sürtüşmeye neden olmasım önlemeye çalışacaksınız. Bu duruma bo­zulan ötekilerin tepkilerini zarar vermeyecek bi­çime sokacaksınız, vs.

Kızlar hepsinin üstesinden geldiler. Cumartesi kendi geleneğini oluşturarak bugüne gelebildiyse onların payı büyüktür. Daha doğrusu onlar olmasaydı bugüne ulaşabilir miydi, bunun cevabını vermek zor. Kızlann bu işleri ya­parken bir yönleri dikkatimi çekti. Nerede yumu­şak, nerede sert davranmak lazım? Nerede geri gidilmez, nerede gidilir? Bu tür konularda hiç ha­talarını görmedim desem yeridir. (Ben erkek mü­fettişim ya!) O nedenle bunlar tırnaklannı da herhalde çıkanlması gereken yerde çıkanyorlardır diye düşünmeye başladım. (FK/NM)