Doğalgaz ve elektriğe yapılan, yüzde 9 oranındaki son zamlar enerji faturalarımızı kabarttı. Elektrik Mühendisleri Odası’nın yaptığı hesaba göre ayda 83 TL elektrik faturası ödeyen bir aile bundan sonra aynı elektrik tüketimi için 90 TL ödeyecek. Aynı ailenin aylık doğalgaz faturasının da ortalama 15 TL fazla gelmesi bekleniyor. Zamlar cebinizi yakıyor ama madalyonun bir de öteki yüzü var. Doğalgaz ve kömür kullanımı küresel iklim değişikliğine neden oluyor. Daha fazla elektrik talep etmek daha fazla santral yapılması demek. Termik santrallerin yerelde yarattığı sorunları artık saymaya bile gerek yok; Yırca’da olan bitene bakmak yeterli. Hem faturaların yükünü azaltmak hem de doğaya daha az zarar vermek için siyasetten, günlük yaşamımıza dek yapacak çok iş var. Enerjiyi verimli kullanmak da bunlardan biri. İlk adımı evinizde atabilirsiniz.
Evlerde enerjiyi elektrikli aletleri çalıştırmak, aydınlatmak ve ısınmak için kullanıyoruz. Isınmak için doğalgaz veya kömür yakılırken, aydınlatma ve elektronik aletler için elektrik enerjisi tüketiyoruz. Basit tedbirlerle tüketimi azaltmak mümkün. Önce cebinizden para harcamadan yapabileceklerimize bakalım. İşe buzdolabından başlamakta fayda var çünkü elektrik faturanızın yaklaşık üçte biri buzdolabınıza ait.
Hedef elektrik faturası
* Buzdolabınızı güneş alan bir yere veya radyatör, fırın gibi ısı kaynaklarının yanına koymayın. Buzdolabı dışarıdan ısı aldıkça içini soğutması zorlaşır ve elektrik tüketimi artar.
* Dolabınız 24 saat boyunca içini hep belli bir soğuklukta tutmaya çalışır. Bu yüzden buzdolabının kapağını mümkün olduğunca az açıp kapayın. Örneğin, kahvaltılıkları tek tek değil, mutfakta biriktirip hepsini beraber yerleştirin.
* Elektrik faturalarınızın üçte birine yakını da aydınlatma için yapılan harcamadan kaynaklanır. Evde gereksiz, dekoratif amaçlı aydınlatmadan kaçının. Tavanda yaşayan örümcekler geceleri kitap okumuyor, buraları aydınlatmanız gerekmez. Odalarda önünde buzlu cam olmayan bir lamba yeter, avize ve benzerlerinden uzak durun. Ne eviniz bir mağaza vitrini ne de elektrik bir süs aracı.
* Edison’un bulduğu akkor ampüller artık satılmadığı için işler kolaylaştı. Verimli ampul de denen “kompakt floresan”lar eski ampullerin beşte biri kadar elektrik harcıyor ve aynı işi görüyor. Yine de evdeki her ampulü verimli olanla değiştirmek yeterli değil. Kullandığınız yere göre, uygun güçte ampul seçmelisiniz. Antre ve koridorlardaki ampullerin gücünü azaltın. Koridorda yürürken gazete okuma alışkanlığınız yoksa buralara duvara çarpmanızı engelleyecek güçte ampul koymak yeterli olur. Verimli ampul alırken merdiven altı markalardan uzak durun.
* Banyoda çok güçlü ampullere gerek olmayabilir ama çalışma odanızda, ışığın açısını da düşünerek daha kuvvetli ampuller seçebilirsiniz. Fiyat performans karşılaştırması kişiden kişiye değişiyor. LED ampuller en tasarruflusu, onları kompakt floresanlar ve eko halojen ampuller izliyor. LED ampuller daha pahalı ancak kompakt floresanların iki katı ömre sahip. Hangisini seçerseniz seçin, gücü ve sayısı konusunda ihtiyacı esas alın.
* Gelelim bekleme (standby) konumunda bırakılan elektrikli aletlere. Televizyonlar, modemler, kahve makinaları… Liste uzayıp gidiyor. Dünyada bu ve benzeri aletlerin her yıl Kanada’nın elektrik tüketimi kadar enerji harcadığını biliyor muydunuz? Uykudayken interneti kapatmak, ağa bağlı bilgisayarları, bellekleri elektriksiz bırakmak gerekiyor. Televizyonu kapattığınızda prizden çıkartmalı, çay makinasını devamlı açık bırakmamalıyız. Kullanım süresine göre değişse de, bu önlemlerle aletlerin tükettiği elektriği yüzde 60 oranında azaltabilirsiniz. Tek tek uğraşamam diyorsanız benim gibi yapın. Kullandığınız çoklu prizleri düğmeli/anahtarlı seçin. Gece yatmadan tek düğmeye basarak televizyon, DVD çalar ve modemi aynı anda kapatabilirsiniz.
* Ütü yapmayın. Şaka yapmıyorum, bir ailede elektrik faturanızın yüzde 5’i ütü kaynaklı. Hayatımda gördüğüm en gereksiz eylemlerden biri ütü yapmak. Biliyorum, aranızda iç çamaşırı, çorap, çarşaf, atlet ve tişört ütüleyenleriniz bile var. Siz ütüledikçe fatura kabarıyor, ona göre!
* Bulaşık makinenizin “çevreci” programı varsa kullanın. Bulaşık biraz daha uzun sürer ama az enerji harcar. Bulaşık ve çamaşır makinasını doldurmadan çalıştırmayın. Hastaneden tıbbi atık getirip evde yıkamıyorsanız 60 derecenin üstüne de çıkmayın.
* Çamaşır kurutma makinasını değil eve, mahalleye bile sokmayın. Kutuplarda değil, ılıman iklim kuşağındaki bir ülkede yaşadığınızı unutmayın. Aynı şekilde klimalardan da uzak durun. Pencerelerinizi açın, kalın perdeyle güneşi önleyin. 10-20 yıl önce anne babanız klimasızlıktan ölmediyse siz de ölmezsiniz. Aynı genler sizde de var. Değişen konfor anlayışınız.
* Bilgisayarları en sona bıraktım. Son zamanlarda elektrik faturalarının artmasında bilgisayarların büyük rolü var. Özellikle de oyun oynanan, güçlü video kartlarına sahip bilgisayarlar başa bela. Bir de bilgisayarların devamlı açık tutulması elektrik tüketimini arttırıyor. Onların da bir kapatma tuşu var, işiniz bitince o tuşa basın. Çalışırken ara ara bilgisayar başından kalkıyorsanız, denetim masasındaki güç seçeneklerinden (Windows kullanıcıları için) kendinize bir “güç planı” oluşturun. Bilgisayarınızı belli bir süre kullanmadığınızda uykuya yatacak şekilde ayarlayabilirsiniz.
* Son önerim ise şu: Büyüklerinizin sözünü dinleyin, ışıkları açık bırakmayın. Elektrikleri açmak için kullandığınız düğmeler kapatmaya da yarıyor. Onları iki amaç için de kullanın. Tembellik değil tasarruf yapın.
Buraya kadar sadece alışkanlıklarınızı değiştirerek yapabileceğiniz enerji tasarrufu seçeneklerinden birkaç örnek verdim. Eğer evinize yeni elektrikli eşya alıyorsanız seçimlerinizi enerji verimli (A+ ve üstü) olanlarından yaparak daha fazla tasarruf yapabilirsiniz. Buzdolabı ve televizyonla yola çıkmanızı öneririm. Buzdolabında mümkünse A+++’a kadar gidin. Emin olun zaman içerisinde verdiğiniz parayı geri çıkartacaksınız. Bu seçimle buzdolabının aylık tüketimini yarı yarıya azaltabilirsiniz. Televizyonda ise plazmadan uzak durun ve LED televizyonları seçin.
Hedef doğalgaz/kömür faturası
Türkiye’de harcanan toplam enerjinin yüzde 26’sı binaları ısıtmak için kullanılıyor. Elektrik faturası kadar doğalgaz veya kömür faturası da can yakıyor. Faturaları azaltmak için alabileceğiniz ilk önlem eve bir termometre almak. Daha sonra da üzerinize bir hırka alıp evin ısısını 20 hatta 19 dereceye düşürmek. Unutmayın ev içi sıcaklığı bir derece düşürürseniz doğalgaz faturanızı yüzde 6 oranında azaltırsınız.
* Bina yalıtımı ısınma faturalarını azaltan en önemli etkenlerden biri. Yalıtım maliyetli bir iş ve mutlaka işi bilen birileri tarafından yapılmalı. Eline yalıtım malzemesi alan herkese güvenmeyin. Camyünü ve taşyünü pahalı ama ilk tercih etmeniz gereken ürünler. Uygulama iyi yapılırsa eski binalarda bile yüzde 50’ye varan tasarruf sağlanabilir ve harcana para kısa sürede azalan faturalarla geri kazanılır. Bu işi bir kere yapacağınızı düşünerek, mesleki birliklere üye firmalarla çalışmanızı öneririm. Yalıtım sadece ısıyı içeride tutmaz, yazın da binanızı serin tutar. Klima gibi fantezilerden sizi korur.
* Çift cam tasarrufun olmazsa olmazıdır. Değiştiremiyorsanız, çerçevelerdeki ısı kayıplarını önlemek için bakım yapmalısınız. Isı kaybının yüzde 20’si camlarda meydana gelir. Çift cama geçerseniz, bu kaybı yarı yarıya azaltabilirsiniz.
* Radyatörlerin duvarı, oradan da sokağı ısıtmasına izin vermeyin. 5-10 TL’ye alabileceğiniz alüminyum folyo kaplı yalıtım levhalarını radyatör arkalarına yerleştirin. Radyatörlerin önüne eşya koymayın.
* Evi havalandırırken, kombi ve sobanız yanmasın. Camları açıkken evi ısıtmayın.
* Uzun süre boyunca evde olmayacaksınız kombinizi kapatın. Gün içinde evde yoksanız, iyice kısın.
* Güneşli günlerde perdelerinizi kapalı tutmayın, güneş evinizi ısıtsın.
* Yattığınız odalar çok sıcak olmak zorunda değil. Geceleri kaloriferleri/kombiyi kısabilirsiniz.
* Balkonunuz varsa kışın çamaşırları orada kurutun.
Peki ne kadar tasarruf edersiniz?
Tüm bu tedbirleri alırsanız ne kadar tasarruf edeceğinizi merak ettiğinizi biliyorum. Bu evden eve ve sizin tüketim alışkanlıklarınıza göre değiştiği için net bir rakam vermek yanıltıcı olur. 200 TL doğalgaz faturası ödeyen bir ailenin, evini 23 yerine 20 dereceye kadar ısıtırsa ayda yaklaşık 40 TL tasarruf edeceğini söyleyebiliriz. Yalıtım gibi ek tedbirlerle çok daha yüksek rakamlara ulaşabilirsiniz. Elektrik Mühendisleri Odası, yukarıda bir bölümüne değindiğim tasarruf tedbirlerini alırsanız elektrik faturanızı yarı yarıya azaltabileceğini söylüyor.
Bizim evde ayda 35 TL elektrik faturası ve kışın en soğuk zamanında 200 TL doğalgaz faturası ödendiği için bu tedbirlerin işe yaradığını rahatlıkla söyleyebilirim. Bundan sonrası size kalmış. Konforunuzdan biraz ödün verip, ucu Yırca’daki zeytinliklere kadar uzanacak anlamlı bir eyleme destek olabilirsiniz. Ne kadar az enerji tüketirsek o kadar az çevre sorunu yaşayacağız. Yapacaklarımız evimizle sınırlı değil. Enerji tüketiminin her alanda azaltılması ve enerji verimliliğinin yaygınlaştırılması gerekiyor ve bu alanlar içerisinde bizim yaşam alanlarımızın bulunduğunu da unutmamalıyız. Kendimizi değiştiremiyorsak başkasının değişmesini de istememeliyiz. (ÖG/NV)
Not: Bu yazı hazırlanırken Elektrik Mühendisleri Odası ve Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü’nün verilerinden yararlanılmıştır.
