Son dönemlerde hemen her olayda görmeye alıştığımız TOMA’lar, son olarak Gezi Parkı eylemleri sırasında başına isabet eden gaz fişeği sonrası 269 gün komada yatan ve geçtiğimiz gün hayatını kaybeden Berkin Elvan için gerçekleştirilen eylemlerde karşımıza çıktı.
Tazyikli su ve gaz püskürterek insanlara zarar vermesi nedeniyle eleştirilen TOMA’lar, korku psikolojisi aşılayan tasarımlarıyla da dikkatleri çekiyor.
Zapt Edilmesi Güç Bir Kale
Endüstriyel Tasarımcılar Meslek Kuruluşu (ETMK) Ankara Şube Yönetim Kurulu Başkanı İbrahim Çağrı Şahin, TOMA’ların kalabalıklara karşı iri yapısı ve kaba görünüşü ile caydırıcı bir güç olması öngörülerek tasarlanmış bir araç olduğunu söyleyerek, “Bu araçlara, insana karşı ezici bir görüntü vermek için hacim kazandırılıp kutu şekli ile daha da abartılarak zapt edilmesi güç bir kale imajı verilmeye çalışılmış. Taktik bir araçta genellikle siyah ya da koyu mat renkler kullanılırken, TOMA’larda standart polis renklerinin tercih edilmesi de muhtemelen kendi halkına karşı kullanılmak üzere tasarlanmış bu araçlarla biraz da olsa insani bir etki yaratmak istenmiş olabilir” dedi.
Hacim olarak şehir yaşantısında yeri olmayan, hatta şehir merkezine girmesi yasak olan büyük bir kamyona karşı kayıtsız kalmanın mümkün olmadığını dile getiren Şahin, “Doğal olarak yanında kendinizi küçük hissedecek ve ona karşı şansınızın pek olmadığını düşüneceksiniz. Bu da korkmanızı sağlamak için yeteri kadar caydırıcı bir özellik.
Buna bir de nasıl davranacağından emin olmadığınız bir sürücü de eklenirse…” diyerek, amacı dışında kullanılan TOMA’ların ölümcül sonuçlara yol açabileceğini ekledi.
“İnsaflı Bir Araç Tasarlanmalı”
“Bence hiçbir devlet kendi halkına karşı ağır bir müdahale etmeyi aklından bile geçirmemeli. Böyle bir araca ihtiyaç duyuluyorsa yöneticilerin ciddi bir sorunu vardır” diyen İbrahim Çağrı Şahin, şöyle devam etti:
“Ama kalabalık bir olaya müdahale etmek için bir araç gerekiyorsa ve bunun için tek yolumuz su topu kullanmak ise; basıncı bir insanı yerinden oynatmayacak ayarda, yanlışlıkla bile kimseyi ezme ihtimali olmayan bir boyutta ve elektronik önlemleri olan insaflı bir araç tasarlanmalı.”
“Silah Tasarımcısı Değiliz”
Marmara Üniversitesi Endüstri Ürünleri Tasarımı bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç. Hakan Ertem de “Biz, bu bölümde öğrenci yetiştiren akademisyenler olarak, öğrencilerimizi öncelikle insan hayatını kolaylaştıran ürünlerin tasarımlarını yapmaları konusunda teşvik ediyoruz” diyerek, TOMA’ların insan hayatını kolaylaştırmanın aksine zorlaştıran ve insanların hayatında olumsuz sonuçlar bırakan yıkım araçları olduğunu söyledi.
“Bu tür zırhlı araçlar endüstriyel birer üründen ziyade silah ve savunma sanayinde kullanılan askeri araçlardır. Oysa ki biz endüstriyel ürün tasarlıyoruz; silah tasarımcısı değiliz” diyen Yrd. Doç. Ertem, TOMA’ların insanları görünüşü itibariyle korkutan ve insanlara korku psikolojisi aşılayan birer baskı unsuru olduğunu da sözlerine ekledi.
“Tamamen Zararsız”
TOMA üretimi ve tasarımı yapan Moğol Ekipman ve Makina Sanayi Anonim Şirketi adına açıklamalarda bulunan Ender Moğol, TOMA’ların savunma aracı olmadığını ve kamu huzurunu bozmaya çalışan, izinsiz gösteri gibi kanunsuz davranışlarda bulunan kimseleri caydırmak amaçlı kullanılan zararsız araçlar olduğunu vurguladı.
“Biz sadece ilgili kurumun oluşturduğu şartlar dahilinde araç üretiriz. Bunların nerede, ne zaman, niçin ve nasıl kullanılması gerektiğini bilemeyiz. Araçların kullanımı tamamen bir strateji, özel eğitim, bilgi ve yetki çerçevesinde ilgili makamlar tarafından yapılmaktadır” diyen Ender Moğol, TOMA tasarımına dair açıklamasını şöyle sürdürdü:
“Biz, bu tasarımı yaparken heybetli ve caydırıcı bir görünümü olsun istedik ki kanunsuz göstericilere karşı kullanılmadan ve bir tatsızlık çıkmadan gösteriden cayılsın. Yani korkutmak demeyelim; çünkü bu araçları üretmekteki maksadımızın önceliği tamamen caydırıcı amaçla kullanmaktır. Daha evvel de söylediğim gibi tamamen zararsızdırlar.” (EM/EKN)
* Bu yazı Acaba Gazetesi’nden alınmıştır.
