Kazablanka’da 5 Hektarlık Kültür

Bu yer olağanüstü ve manzara çok çarpıcı. Gençler, kaykayların ve patenlerin üzerinde, Art Deko tarzında beton şeritlerle dekore edilmiş farklı binalar arasında birbirleri ile yarışıyorlar.

İçerisinde bulunan moloz nedeniyle "Beyrut" Holü adı verilen alan, bugün aktörlerin ve müzisyenlerin provalarına sahne oluyor. Mezbahaların ana binasında, sanatçılar, etlerin asıldığı çengelleri taşıyan rayların altına enstalasyonlarını kuruyorlar.

Geçen 82 yıla rağmen, Kazablanka'nın eski mezbahasını oluşturan binalar etkileyici modern görüntülerinden hiçbir şey kaybetmemişler.

Tam tersine, bir buçuk yıldan beridir, genç kentsel kreasyonlara evsahipliği yapan mezbaha binaları, adeta ikinci gençliklerini yaşıyor.

Kültür fabrikası olma yolunda

2000 yılında, yeni bir mezbahanın açılacağı duyurusu sanatçıları endişelendirmişti. Mülk spekülasyonunun, kültürel mirasın korunmasından çok daha kazançlı olduğu şehirde bu mekanın akıbeti ne olacaktı?

Birçok olağanüstü bina, halihazırda tahrip edilmiş durumda ve Mezbaha güzelliğini veren ve onu kültürel bir miras haline getiren sade çizgileri ve basit hacimlerine rağmen güvende değil.

Mezbaha, Kazablanka'nın 1922'de Parisli mimar Georges-Ernest Desmarest tarafından şehrin doğu banliyösünde, işçilerin yaşadığı bölgenin yakınında, ünlü Hay Mohammadi'nin de olduğu yerde inşa edilen ilk büyük modern binalarından biri.

Kültürel bir mekan fikri, şair Mostafa Nissbouri, sanatçılar Mohamed Kacimi ve Hassan Darsi, ve mimarlar Selma Zerhouni ve Rachid Andaloussi'den çıktı. Ancak, binanın sahibi olan Kazablanka Şehri için kültür, karlı bir iş değildi.

Yangın çıkınca

Tartışmalar ani bir şekilde son buldu. 2002'de, Mezhaba kullanım dışı kaldı; 2004'te soğutma alanı bir yangında kül oldu. Ancak binaya olan ilgi bitmedi.

Kendisini, Fas'taki 20. yüzyıl mirasını korumaya adamış aktif bir dernek olan Casamémoire sayesinde, Mezbaha binaları tarihi eserler listesine girdi ve böylece yıkılmaktan kurtuldu.

Burada birkaç kültürel etkinlik düzenlendi. 2003'te, Fransız sanatçı ve Kazablanka Güzel Sanatlar Okulu'ndan 30 öğrenci iki kocaman çizim yaptılar. Bina, Video Sanatları Festivali'nin bir bölümüne de evsahipliği yaptı. 2004'te, Monkeyz ex Machina Company, Sophocles'in Ajax'ını oynadı.

Ve her şeyin ötesinde, endüstriyel binaların rehabilite edilmesi ile ilgili küresel eğilim Mezbaha'nın yararına oluyor. Bu 5 hektarlık alan için gayrimenkul komisyoncularının projeleri karşısında, Kazablanka ve Amsterdam şehirlerinin 2008'deki işbirliği, kesin sonuca götüren adım oluyor.

Bu, eskiden sanayi mekanı olan binaların kültür merkezlerine dönüştürülmesi üzerine bir çalışmaya yol açıyor.

"Yeniden kullanım için mükemmel fırsatlar," diyor hayranlıkla Evert Verhage.

Casamémoire'ın başkanı Abderrahim Kassou da "Burayı kültürel bir proje haline getirme fikri tutmuştu. O noktada, 'nasıl bir kültür' ve 'kimler için' sorularının cevaplanması ve bu alanda aktif olan insanların projeye dahil edilmesi gerekiyordu," diye açıklıyor

Yansıma toplantıları

Kassou, 2008 Eylül'ünden bu yana Kazablanka Şehri'nin organize ettiği yansıma toplantılarına katılıyor.

"Her iki haftada bir Selma Zerhouni'nin organize ettiği atölye toplantıları oluyordu. Bu, geniş bir danışma süreciydi: herkes en az bir kez katıldı."

Casamémoire, 12 yıldır Boulevard des Jeunes Musiciens'i organize eden EAC L'Boulvart, tiyatro dernekleri, moda tasarımcıları, sanatçılar, dansçılar veya film yapımcıları, hep oradaydı.

Bu buluşmalar serisini sonlandırmak için 12 Aralık 2008'de bir çalışma günü organize edildi. Bu çalışma gününde, Mezbaha projesi İstanbul, Madrid, Amsterdam veya Sao Paolo'daki benzeri tecrübeler ile karşılaştırılacaktı.

Kentsel bir kültür yönelimi korundu. Amaç, mekanı, tüm çağdaş yaratıcılığa evsahipliği yapacak ve her şeyden öte genç yetenekleri cesaretlendirecek bir "Sanat Fabrikası"na dönüştürmekti.

Atölye çalışmasına katılan dernekler için, mekan "kentsel sanat yaratıcılığı, üretimi ve dağılımı için avangard bir mekan" olmalıydı.

Ve her şeyin ötesinde, bilinmeyen mirasa dikkati çekmek için "gerçekten de bağımsız ve herkese açık olan bir kamusal alan" olmalıydı.

Casamémoire'ın başını çektiği kolektifin üyeleri arasında en aktif 13 dernek (EAC L'Boulvart, Arts Métisses, Casaprojecta, Fondation des Arts Vivants - Gösteri Sanatları Derneği, Source du Lion, 2KFar Company, UMJI, Irisson, AMS, Extramuros, Beldi Roumi ve Association marocaine des créateurs de mode-Fas Moda Tasarımcıları Derneği) yer alıyor.

Abderrahim Kassou şunu açıklıyor: "Casamémoire mimari ile uğraşıyor ve bu da, sanat dalları arasında denge kurulabilmesini sağladı. Birilerinin de yasal ve idari meselelerden sorumlu olması gerekiyordu."

Ocak 2009'da  Casamémoire, kolektif adına Kazablanka Şehir Konseyi ile Kazablanka Mezbaha Sanatına hazırlık amaçlı, büyük ölçekli kültürel ve sanatsal faaliyetlerin düzenlenebilmesi için bir yıllık bir sözleşme imzalıyor.

Şehir, faaliyetler için ve binanın güvenliğini temin etmek için 2 milyon Fas Dirhemi (382,048.09 TL)  bağış yaptı.

Abattoir'ın (Mezbaha) yeni bahar zamanı

Kolektif, "kapıdan içeri adımlarını atabilmek için" büyük bir etki yaratmak istediğinden, bir Mezbaha Bahar Zamanı tasarladı.

Bu Transculturelles (kültürlerötesi) olacaktı. Abattoir (Mezbaha) 11 Nisan 2009 Cumartesi günü kapılarını açtı. Güzel sanatlar, görsel ve ses sanatları, sahne sanatları, sokak sanatı ve uygulamalı sanatlar dallarında 250 sanatçı sahne aldı. 30,000 kişi, konserlere, enstalâsyonlara ve sanat gösterilerine akın etti.

Kolektif, ritmi devam ettirmek için ayda iki faaliyet düzenledi. O zamandan beri 17 sanat gösterisi düzenlendi: Mayıs'ta, gerçek genç müzik yeteneklerini seçmek için Tremplin'in (sıçrama tahtası) 11. Edisyonu; 400 müzisyenden oluşan "Faites de la musique;" the Hispanik-Amerikan müzik konseri; Corrida dans ve koreografisi (hip hip, break dance, yer değişim sanatı ...); Casaprojecta ile film ve belgesellerin gösterimi. Abattoirs aynı zamanda Roches Noires and Hay Hammadi bölgelerinin tarihi ile ilgili, Boulevard'ın ardından grafik yaratıcılığının10 yılı ile ilgili ve Kazablanka'nın Avrupa modern mimarisine katkıları ile ilgili 7 sergiye evsahipliği yaptı...

Çocuklar için atölye

Çocuklar için düzenlenen atölyeler artıyor. Bunlar Şehir Girişimi (Initiative Urbaine) gibi yerel dernekler ile işbirliği halinde düzenlenmekte ve çocukları dans etmeye, geri dönüşüm yapmaya, maskeler tasarlamaya, hikaye anlatmaya ve okumaya teşvik etmeyi amaçlamakta...

"Bu açık mekan, taze bir nefes görevi gördü. Herkes buranın büyüsüne kapılmış durumda," diyerek memnuniyetini dile getiriyor Abderrahim Kassou.

"Provalar için bir takvim oluşturmamız gerekti; film ve video klip çekimleri artmakta, ve atölyeler sayesinde, çevre ile ilişkiler sağlamlaşmakta."

Yuvarlak masa toplantıları ve Hafıza Kafe toplantıları, Hay Mohammadi'nin tarihini, toplumun rehabilitasyonu programı çerçevesinde anımsatıyor.

Diğer toplantılar ise sosyal konutlandırma konusunda. Her halükarda, program, genel halka, bölge sakinleri, çocuklar veya daha hedeflenmiş bir kitleye yönelik aktiviteler ile gayet geniş.

Faaliyetlerin çoğu tamamıyla veya kısmen kolektifin üye dernekleri tarafından organize ediliyor olsa da, Michael Jackson'ı onurlandırma organizasyonu, Jamal Youssfi'nin göç üzerine olan oyunu La Traversée de la mort'un sahnelenmesi ve çağdaş dansı, filmi, yuvarlak masa toplantılarını ve konserleri içeren geleneksel Fas şiir ve müziği aïta sanatı organizasyonu gibi başka aktivitelere de evsahipliği yapılıyor.

Başarılı bir girişim. Bir yılda Abattoirs artık ilgisizlikten kurtuldu ve hiçbir zaman ıssız değil. Facebook sayfasının halihazırda 1370 üyesi var. Ancak, yeni zorluk bu başarıyı sürdürülebilir kılmak.

Yasal zorluk

Abderrahim Kassou'ya göre, "şimdi zor olan ritmi korumak". Aksi taktirde, eğlendirme işine yönelmiş oluruz ki, bu sürdürülebilir değil".

Hal böyle iken, Abattoirs'in hayatta kalabilmesi için olmazsa olmaz koşul yasal statüsü: "Daimi bir yapı olmadan, dinamizmi eninde sonunda sönecek."

Kolektif, mekanı yönetebilmek için Ocak 2010'da bir dernek haline geldi. Şehir ile yapılan sözleşme Aralık 2009'da sona erdi. Daha uzun dönemi kapsayacak bir sözleşme imzalanmayı bekliyor, ancak bu süreç zaman alıyor.

"Bu arada, mekanın bakımı ve faaliyetlerinin sorumluluğunu biz üstlenmiş durumdayız: Casamémoire'ın halihazırda  300 000 Fas Dirhemi (57,333.97 TL) bütçe açığı var..."

Bu arada, kolektif, çalışmalarına ve projeler hazırlamaya devam ediyor; bir web sitesi yaratıldı ve Eylül'de açılacak. Tüm bunların yanı sıra, kolektif  "2nd Edition of Transculturelles" programını hazırlıyor.

"Buradayız, burada kalacağız"

Bu etkinlik sözleşme imzalanır imzalanmaz, yani sonbahar'da yapılacak. Kolektifin birkaç üyesi bu tecrübeyi paylaşmak üzere Amsterdam'daki Kentsel Sanatlar Bienali'ne ve Lyon'daki Çağdaş Sanatlar Bienali'ne gitti.

Slogan şu: "Buradayız ve burada kalacağız!"

Abderrahim Kassou iyimser olduğunu söylüyor ama "önceliğin, sürdürülebilir bir yapı sayesinde mekanın geleceğini netleştirmek" olduğuna dikkat çekiyor.

Bu sayede kolektif, Şehir'in dışındaki başka fon sağlayıcılarına yönelebilecek ve "sanatçılara minimum doğru dürüst çalışma koşulları temin etmek ve dolayısıyla daha profesyonel olabilmek ve uzun vadeli planlar yapabilmek için" restorasyon çalışmaları planlayabilecek.

Kamu mallarının kamuya devri

Fas yasaları kamu mallarının yönetiminin 90 yıla kadar belli yapılara devredilmesine izin veriyor.

Casamémoire üyesi ve Abattoirs'in teknik direktörü Aadel Essaadani, bunun genelde ticaret sektörü için uygulandığını ve genelde bu yasaların spor alanlarında geçerli olduğunu, ancak kültür alanında uygulanmadığını belirtiyor.

Bu nedenle sözleşmenin imzalanması sabırsızlıkla bekleniyor. Kazablanka'nın modern binalarının Arap Dünyası'nın bu tarzdaki ilk kültürel mekanı haline gelmesinin yanı sıra, Abattoirs, Fas'ta bu statüye sahip ilk kültürel mekanlar olacak. Bekliyoruz.

Ziyaret etmek için:
www.casamemoire.org
www.facebook.com/pages
www.abattoirs-casablanca.net (Eylül'den itibaren)

* Kenza Sefroui'nin metnin Esra Aygın Yalgın Türkçeleştirdi.