Enerji Bakanımız (Taner Yıldız) hükümetin, kamu çalışanlarının çalışma saatlerini sabah 6-7'ye çekmek ve cumartesileri de yarım gün mesai ilan etmek gibi bir hazırlık içerisinde olduğunu beyan etmiş. Konu ile olarak Bakan tarafından sıralanan argümanlar şöyle:
- "Mesai erken başlayınca erken bitecek. Böylece gün ışığından daha fazla yararlanacağız. Esnafımız zaten bunu yıllardır yapıyor. Bu aslında kültürümüzde de var. Devlet bunu niye yapmasın ki? Yılda 3 milyar kilovat saat elektrik tasarruf edebiliriz"
- "Cumartesi tam ya da yarım gün mesai yapılması için de harekete geçeceğiz. Zenginleşmeyi ancak çalışmayla elde edebiliriz"
- (Çalışanlar uykusundan fedakârlık yapacak sorusuna karşılık) "Uyku süresinde azalma olmaz. Vatandaş akşam daha erken uyur"
Politik olarak çevirelim:
- Çok çalışmak bu ülkenin -esnafta vücut bulmuş- kültüründe var. Kamu çalışanlarına sağlanan tembellik lüksünü kaldıracağız. Kesimler arası ADALETİ sağlayacağız. Hem bu şekilde tasarruf da edeceğiz.
- KALKINMA yolundayız. Kat etmemiz gereken daha çok yol var. Bu süreç içerisinde sıkın dişinizi. Zira diğerlerine göre daha çok çalışmak zorundasınız.
- Öyle gece yarılarına kadar dışarılarda "sürtme" dönemi bitti. Zaten Taksim'de olduğu gibi eğlence mekânlarına da bir "ayar çekiyoruz." Gidin yatın, uykunuzu alın. Sabah da doğru işe. Cumartesi dâhil.
Muhteşem bir terkip! Kültüre atıfla halk kesimleri arasındaki çatlaklara oynama ("tembel memur" miti), çalışmanın kutsanması, bu kutsanmanın milli çıkarlarımızla eklemlenmesi (En çok biz kalkınacağız! En birinci biz olacağız!) ve şenlikli toplumun ilgası.
Muhafazakâr İslamcılık ile kapitalizmin ne kadar da uyumlu olduğuna dair, bu ülkedeki mevcut hegemonyanın ipuçlarını adeta deşifre eden harikulade açıklıkta bir anlatım.
Giderek derinleşen muhafazakârlaşma süreci, şenlikli toplumu, yani insanların kapitalist zorunlu çalışma saatleri dışında gezme, tozma, -Başbakanın da bir konuşmasında vurgu yaptığı- "tıksırıncaya kadar içme", gülme, eğlenme, sevme, sevişme pratiklerini hedef almış durumda.
Bu süreç salt dini motivasyonlar üzerinden gerçekleştirilmiyor. Kapitalist zorunlu çalışmayı kutsayan muhafazakâr İslamcılık, kültürel-ideolojik duruşunu bu ülkedeki sermaye birikiminin muhafızı haline getiriyor.
Kapitalizm her zaman için ve her coğrafyada işçi sınıfının, çalışan kesimlerin hayatlarını düzenlemeye soyunmuştur. Daha 19. yüzyılda, liberal düşüncenin "babalarından" John Stuart Mill dâhil tüm "hayat gardiyanları" işçi sınıfının bir gün sonra işine gücüne gidebilmesi için -bizdeki kahvehanelerin içkilisi ve toplumsal cinsiyet katılımı açısından homojen olmayanı diyebileceğimiz- "Pub"ların erken vakitte kapanması gerektiğini vaz etmemişler miydi?
Bu minvalde süren tartışma sonucunda İngiltere'de -yakın zamanlara kadar- tüm publar, tüm ülkede saat 23.00'da kapanmıyor muydu? Bu uygulamanın kaldırılması, "yahu ne saçma iş yapmışız, bırakalım millet istediği saate kadar içsin, eğlensin" mantığı ile olmadı.
Uygulama kaldırılırken amaç, özellikle saat 23.00'a kadar haldır huldur içip, daha sonra da sokaklara dağılarak, İngilizlerin "anti-social behaviour" dedikleri, bizimse kısaca "içip-dağıtma" olarak çevirebileceğimiz davranışların sergilenmesinin bir nebze de olsa önlenmesiydi.
Yani mesele yine dönüp dolaşıp İngiliz halkının davranış biçimlerinin kontrol altına alınması, denetim altında tutulması idi.
Ya da o kadar uzağa gitmeyelim. 12 Eylül'ün ilginç ve unutulmuş icraatlarından birisi de, alkollü içki tanımı ile ilgili mevzuatta değişiklik yapıp birayı alkollü içki kategorisine sokması ve böylelikle de kahvehanelerde bira satılmasının önüne geçmesi olmadı mı?
Az iç, az eğlen, erken yat, uykunu al, tasarruf et, işine git, verimli çalış. Kapitalizmin vazettiği hayat budur. "Üç çocuk yapın" mottosu da bu dizilime eklenebilir.
Bu noktada sol açısından mesele karşı hegemonyanın hangi mantık üzerinden kurulacağı ile ilgilidir. Olası alternatiflere bakalım:
1- Pasif agresyon: "Yahu ne karışıyorsunuz milletin hayat nizamına. İçen içsin, dizi seyreden seyretsin, erken yatan da erken yatsın. Devlet bu tür uygulamalarla hayat tarzlarını düzenlemeye kalkışmasın."
Bu duruş meseleyi hayat tarzı korumasına indirgediği ve dayatılan tarzın sermaye birikiminin amentüleri ile uyumlu olduğunu es geçtiği için zayıf ve geçersizdir. Bu tarz -örneğin- Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) türü bir partiye yakışabilir.
Sermaye birikimi süreci ile aralarında bir sorun olmayan ve bu nedenle de "çok çalışma" mitine karşı cepheden bir tavır alamayan sünepe tarzın takipçileri, meseleyi hayat tarzına indirgemeye bayılırlar zira.
2- "Popülist" agresyon: "Halkımızın değerleri önemlidir. Halkımızın hayat tarzını, değerlerini hiçe sayan, bunlarla uyumluluk göstermeyen solculuk Beyoğlu solculuğudur. Karşı hegemonya halkımızın değerlerine değebilmekten, ona saygı göstermekten geçer."
"Halkımızı" yeknesak bir kütle olarak ele alan bu yaklaşımın sol içerisinde geçer akçe bir tutum olduğunu biliyoruz.
"Halkımızın" hayatını, mahallesini, yaşam alanını aslında muhafazakâr İslamcılıktan çok da farklı tahayyül etmeyen, "tıksırıncaya kadar içmenin" de işçi sınıfı hayatının bir parçası olabileceğini aklına getirmeyen, yine işçi sınıfı mahallelerinde bulabileceğimiz "merdiven-altı meyhaneleri" görmezlikten gelen, en kötüsü kapitalist zorunlu çalışmaya ve onun kültürel-ideolojik altyapısına dair eleştirel olamayan, çok "delikanlı" ama bir o kadar da zayıf bir tutumdur bu.
3- "İlerici" agresyon: "Dinlenmek emekçilerin sosyal hakkıdır. Bu hakkın gasp edilmesi veya geriletilmesi kabul edilemez."
Elbette ki daha kabul edilebilir, hatta toplumsal muhalefetin mutlaka içermesi gereken hususları barındıran bir tutumdur bu. Fakat tek başına yeterli olduğu da söylenemez. Zira meseleyi salt sosyal hak boyutunda ele almakta ve saldırının kültürel-ideolojik boyutlarını es geçmektedir. Oysa muhafazakâr İslamcı saldırının en önemli gücü, ikna kabiliyeti bu boyutlara dayanmaktadır.
Bu üçünün dışında farklı bir karşı hegemonya iddiasını nasıl düşünmek gerekir? Öyle görünüyor ki çok boyutlu bir siyasal-kültürel geleneği inşa etmemiz gerekiyor.
Emekçilerin kendilerini yeniden üretimleri ile ilgili olarak daha fazla, daha derinleşmiş bir haklar silsilesini ortaya koymamız ve Enerji Bakanı'nın söyledikleri karşısında "daha az çalışma" talebini derinleştirmemiz, ete kemiğe bürümemiz gerekiyor.
Çalışmanın iş-ev arası yolculuğu da kapsadığını savunmalı ve daha fazla toplu ulaşım talep etmeliyiz. Çalışmanın ev işlerini, çocuk-hasta bakımını kapsadığını hatırlatmalı ve hem daha fazla kreş, bakımevi, hastane talep etmeli hem de çalışmanın toplumsal cinsiyet boyutu açısından "hesabını çıkarmalıyız."
Hafta sonlarının emekçiler açısından "evde yatma" zamanlarına dönüşmesinin önüne geçmek için daha fazla "içkili" sosyal tesis, daha fazla ve coğrafi olarak daha yaygınlaşmış sanat merkezi, sokakları masalarla dolmuş daha fazla Beyoğlu istemeliyiz.
Tatil yapmanın emekçilerin hakları olduğunu, sahilleri işgal eden bilmem kaç yıldızlı otellerin yıkılıp, yerlerine sosyal tesislerin yapılmasını talep ederek savunmalıyız. Ve en önemlisi en köklü işçi sınıfı talebini, "haftalık çalışma saatlerinin -ücretler azaltılmadan- düşürülmesi" talebini daha net bir şekilde gündeme taşımalıyız.
Fakat bunu yaparken kültürel ve ideolojik anlamda az çalışmanın, çok eğlenmenin, "tıksırıncaya kadar içmenin", kısacası şenlikli bir toplum olmanın erdemlerini de öne çıkaran bir siyaseti de örmek durumundayız. Evet "erdemlerini."
Az çalışmayı, eğlenmeyi, içmeyi, gezmeyi, tozmayı utanarak değil, bunların "iyi" şeyler olduklarını hatırlayarak savunmalıyız. Tüm bunları, "isteyen gezsin, tozsun, eğlensin; isteyen de erken yatıp uyusun" şeklinde bir hayat tarzı seçimine indirgeyen sünepe liberalizm çerçevesinde değil, kendisini "gezmek, tozmak, içmek haktır ve ondan da ötesi iyidir" argümanlarıyla açığa vuran devrimci bir özgüvenle savunmalıyız.
Bugün için Türkiye'de Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) temsil ettiği asketik* kapitalizm kültürüne, işçi sınıfının Dionisos'un evladı olduğunu yeniden hatırlayarak karşı çıkmalıyız. (AB/IC)
*Asketik: Dünya zevklerinden vazgeçmiş.
bianet olarak Kürtçe kelime kartları hazırlamaya devam ediyoruz.
Bu vesileyle okurlarımızı, her hafta beş yeni kelimeyle ve kelime grubuyla tanıştırmak istiyoruz.
Bu haftanın kelimeleri:
Bîr (Hafıza)
Bang (Çağrı)
Peyam (Mesaj)
Danûsitandin (Müzakere)
Piştgirî / Hevgirtin (Dayanışma)
Peyman (Anlaşma)
Elbette bu kartlarla da Kürtçe öğrenmek “suç” sayılabilir; ama en azından oldukça eğlenceli bir suç!
(AY/TY)
Mimar Sinan Üniversitesi, Fotoğraf Bölümü’nde birinci sınıf öğrencisiyken, hem komşunun adalarını tanımak, hem de arzuladığım gözleri açık renkli, sarışın sevgiliyi bulmak için uzun bir seyahate çıkmıştım.
Liseden alışık olduğum iki haftalık sömestr tatilinden sonra bir aylık yarıyıl tatili içimde olağanüstü bir hürriyet hissi uyandırmış, duygusal maceralar yaşayacağıma emin olmuştum. Fakat kışın ortasında tavsiye üzerine uğradığım ilk ada Andros’ta herhangi bir Anglosakson sevgili adayına bile rastlamayınca daha popüler destinasyonları ziyaret etmeye karar vermiş, ilk etapta kendimi Mikonos’a atmıştım.
Sene 1985 olduğundan hafızamda en çok yer eden Mikonos’un tam karşısında, nispeten küçük Delos adasındaki arkeolojik alanın haşmetli kalıntılarıydı; o da ihtimamla çektiğim diapozitif fotoğraflar sayesinde.
Hayal meyal hatırladığım kadarıyla Mikonos’ta otostop çekerken fazlasıyla esmer birisi beni Super Paradise plajını göstermek üzere otomobiline almış, fakat bomboş kumsal soğukta benim için pek bir şey ifade etmemişti…
Oysa mevzubahis kumsalla aynı adı taşıyan belgeselde, hippilerin adayı 70’li yıllarda keşfetmesiyle adanın muhteşem kumsallarının yazları nasıl birer hedonizm cennetine dönüştüğü ballandıra ballandıra aktarılıyor.
İkinci Cihan Harbinden sefaletle çıkmış ve göç vermiş Mikonos’un gayet mütevazı şartları çiçek çocukları felsefesini benimseyenler için biçilmiş kaftandı. Kışlarını Hindistan’daki aşramlarda geçirenler havalar ısındığında kapağı Mikonos’a atıyordu; adada barınma imkânları kısıtlı olduğundan birçok ziyaretçi yıldızların altında yatıyor, plajlarda çıplaklık adeta bir dine dönüşüyordu.
Adalıların misafirperverliği ve açık fikirliliği dilden dile dolaştıkça Mikonos’ta âlemlerin spektrumu genişledikçe genişliyor, İtalyan sanatçı Piero Aversa ve adalı balıkçı Andreas Kutsukos’un beraber açtığı Pierros en başta olmak üzere birçok mekân insanları adaya bir mıknatıs gibi çekiyordu.
Popüler olan her yer gibi Mikonos da dünyaca ünlü sinema oyuncularının ve genel anlamda kalburüstü insanların uğrak yeri haline geliyor, İran Şahı Muhammed Rıza Pehlevi’nin ikinci eşi Süreyya dahil olmak üzere adaya gelen “sosyete” temsilcileri toprağa çıplak ayakla basma lüksünü doya doya yaşıyorlardı.
Bir zamanlar hippilerin bir diğer uğrak yeri, İstanbul’un Burgaz Adası iskele mınıtıkasından Kalpazankaya’ya günübirlikçileri taşıyan tekneler misali, Mikonos’ta karadan ulaşılması neredeyse imkânsız sahillere tıka basa dolmuş teknelerle taşınan zevk müptelaları adanın sefahat merkezi konumunu pekiştiriyor, Mikonos’un toprağından fışkıran şifa adeta kozmik enerjiye dönüşüyordu.
Askerî cuntanın düşmesiyle memlekette özgürlük rüzgârları eserken din baskısı sanki adada hissedilmiyor, eşcinsellik bir suç olmaktan çıkıyordu.
Fakat sınırsızca yaşanan aşk ve seksin yanında parasal çıkarlar da tavan yapınca ada masumiyetini kaybetmeye başlamıştı.
Belgeselde, adaya ilk etapta geri dönmüş Mikonosluları takiben gelmiş, Yunanistan’ın büyük şehirlerinde doğmuş Mikonos kökenliler adanın raconuna ilk ihanet edenler olarak suçlanıyor (Tıpkı İstanbul’un Prens Adalarına son yıllarda göç edip adalardaki yaşam şekillerinin şehirdekiyle tıpatıp aynı olması için çaba gösteren “şehirliler” gibi!).
Adanın her noktasına karadan kolaylıkla ulaşılması için yollar açılmış, Yunanistan’ın bilhassa adalarda riayet edilen imar kuralları fazlasıyla zorlanmaya başlanmıştı; doğru dürüst limanı bile olmayan Mikonos heyula gibi kruvaziyer gemilerinin uğrak yeri haline gelmiş, gürültülü mekânlar adanın huzurunu kaçırmış, plajları istila eden şezlong ve şemsiyeler cep yakar hale gelmişti.
Tüm bu değişimlerle birlikte sırt çantası ve çadırıyla adaya gelenler Mikonos’a küsüp kendilerine yeni cennetler ararken şanlı ada bir tüketim canavarlığına dönüşmüştü.
Hatta belgeselde hatırlatılmasa da Mikonos’un tarihsel değerlerini korumakla mükellef arkeologlardan Manolis Psarros Atina’da saldırıya uğramış, adaya hâkim mafyatik öbeklerin gücü ülke çapında skandal yaratmıştı.
Yalnız yönetmen değil, senaryo yazarı ve ortak yapımcı hanelerinde de adını gördüğümüz Steve Krikris mevzunun sunduğu sansasyonel imkânları sömürmeden gayet “aklı başında” bir belgesel kotarmış.
Birbirinden renkli arşiv malzemesini ahenkli bir montajla peş peşe sıralarken adanın tarihini gezegeninkiyle paralel şekilde işliyor, aynı zamanda Mikonos’un ruhunu da layıkıyla yansıtıyor.
Bazı adalılar haklı olarak durumdan ne kadar şikâyetçi olduklarını aktarırken bazıları adanın masum yıllarında yaşananları memnuniyetle anlatıyor.
Yalnız Artemis ve Apollo’nun doğum yeri sayılmakla kalmayıp Diyonisos kültünün de layıkıyla yaşatılmış olduğu Delos’tan bayrağı çağımızda Mikonos’un devraldığını, komşuda âdetten olan, maziden istikbale yayılan gayet derin bir tarih bilinciyle aktaranlar da var.
27. Selanik Belgesel Festivalinde dünya prömiyerini gerçekleştiren ve Newcomers yarışmasında yer alan 2024 Almanya-Yunanistan ortak yapımı 88 dakikalık film Türkiye’deki Ege fetişistlerini de muhakkak ki cezbedecektir. Geçen seneki festivalden iki ödülle çıkan Celi Hacıdhimitriu imzalı Lesvia belgeselini de hatırlatan Super Paradise’da çıplaklığın artık tarz değiştirmiş Mikonos’ta prim yapmadığını da duyacaksınız.
Ben seneler önce Mikonos’tan elim boş dönmeme rağmen Yunanistan’ın yere göğe sığdırılamayan gergin sanatçısı Dhimitris Papaioannu’nun Mikonos’ta tam da hayal ettiğim gibi sarışın ve gözleri açık renkli aşkını bulduğundan haberdar oluyoruz bu arada. Festivalde yer alan Eva Stefani imzalı Bull’s Heart’ta teferruatına vâkıf olduğumuz münasebet bir yana, komşunun meşhur dansçısı, koreografı, yönetmeni ve daha birçok kabiliyeti olan şahsiyetinin gencecikken adada tanıştığı ve tatil sonrası bir daha hiç görüşmediği Alman adamın onda, aradan yıllar geçmiş olmasına rağmen kendi çizimleriyle bize aktaracak kadar değerli tortular bıraktığını da öğreniyoruz.
Mimar Sinan’da, o zamanlar pek moda olmayan Yunanistan adalarında çekmiş olduğum slaytlarımın yaratıcı fotoğrafçılık dersi sırasında sınıf arkadaşlarıma misal oluşturması için gösterilmesinin aynen bende de bıraktığı sıcak hisler gibi.
Mevzubahis diapozitif serisinin uyandırdığı derin alaka sayesinde aynı gösteriyi Boğaziçi Üniversitesi, Bilsak ve Yunanistan Başkonsolosluğu gibi başka ortamlarda da gerçekleştirmiştim.
Tanıtım posterindeki fotoğrafta modellik yapan Burgazlı Rum arkadaşımın sırtı dönük olup yüzü görünmediğinden, kumsalda patlayan dalgaların köpükleri arasında gerilmiş, çekici olduğu kadar kaslı bedeni, cinsiyeti hususunda bence şüphe uyandırıyordu.
Gösterinin fotokopiyle çoğaltılmış posterleri Boğaziçi Üniversitesi kampüslerinden apar topar toplatılmasına rağmen salon tıka basa dolmuş, etkinliği peş peşe iki kere tekrarlamak zorunda kalmıştım.
Gösterime münâsip gördüğüm başlığın “Myconosia” olmasının bunda payı sanki yüksekti… (MT/TY)
