Tiyatro sanatı, sadece sahnede değil, akademik olarak da desteklenip güçlendirilmesi gereken bir sosyal bilim dalıdır. Pratik ve teorik alanların birbirlerinden güç alarak gelişiminin sahne üzerindeki çeşitliliğin artmasında etkili olduğunu söylemek şüphesiz yanlış olmaz. Bu alanda tiyatromuzun ihtiyaç duyduğu kaynaklardan biri daha değerli çalışmalar arasındaki yerini aldı. Daha önce Türk Tiyatrosu’nun Antropolojisi ve Merkeze Dönmek – Türk Tiyatrosunda Zaman/Mekan Algısı adlı eserleriyle tiyatro dünyamıza katkıda bulunan Doç. Dr. Aslıhan Ünlü bu defa nesnel bakışını Biyografi ve Biyografik Dram üzerine tutuyor.
Kitabı incelemeye başlamadan önce bu alanda ülkemizde yapılmış olan ilk çalışma olduğunu belirtmekte yarar var. Üç bölümden oluşan kitap, gerçeklik ve tarih ekseninde özne-yazar ilişkisine odaklanan bir giriş bölümü ile başlıyor. Bu bölümü biyografi, otobiyografi, tarih ve tarihsel romanın tanımlarının ve zaman içindeki gelişimlerine bakıldığı, kesişen türler olarak birbirlerini nasıl etkiledikleri Postmodernizm, Feminizm’in konuya getirdiği gelişimler ele alınıyor.
Detaylı kuramsal zemini olan bu bölümde Ünlü, 20. yüzyılın yazınsal ortamında otobiyografi ve biyografi türlerine bakarak, bunlardaki değişime odaklanıyor. Romandan biyografiye ve oradan da kurmacaya evrilen türün postmodern dönüşümüne bakan Ünlü, zengin örneklerle ele aldığı bu bölümü ‘biyografide anlatım yöntemleri ve türler’ ve Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Biyografi alt başlıkları ile tamamlıyor.
Biyografi ve Biyografik Dram, Ünlü’nün ilk iki kitabından farklı olarak konuyu Türk Tiyatrosuyla sınırlandırmayıp küresel ölçekte ele alıyor. Böylece geniş bir literatür taraması sonucunda ciddi bir bilgi aktarımı da ortaya çıkıyor. Aralarında Tahar Ben Jelloun’un Beckett ve Genet: Tanca’da Bir Çay ve Jean Genet: Yüce Yalancı, Alan Bennett’in Kafka’nın Şeyi – Kafka Oyunları, Pam Gems’in Piaf, Marlene ve Giacometti’nin Atölyesi adlı oyunları ile, Jeffrey Hatcher’ın Bir Picasso Lütfen, Tom Kempinski’nin Garbo, Heinar Kipphardt’ın Oppenheimer Olayı, Joan Logan’ın Kırmızı, Güngör Dilmen’in Galileo’nun Günahları, Bilgesu Erenus’un Halide, Güneyli Bayan, genç oyun yazarlarımızdan Gökhan Erarslan’ın Sonbaharı Beklerken adlı oyunlarının da olduğu ellinin üzerinde yerli-yabancı oyun metninin incelendiği kitapta, Sartre’ın Bulantı ve Barnes’ın Flaubert’in Papağanı romanlarındaki biyograf kahramanları ve gerçekliğe bakıştaki modernist-postmodernist yönelişlerin incelendiği bölüm oldukça ilgi çekici.
Bir diğer ilgi çekici bölüm Lillian Hellman bölümü. Türkçede çok ciddi bir kaynak ve metin sıkıntısı yaşanılan bu konuyu Ünlü, titiz bir çalışma ile detaylı biçimde aktarıyor. Bu bölümdeki incelemeler arasında Richard Moody’nin Lillian Hellman: Playwright ve Linda Wagner-Martin’in Lillian Hellman: Autobiography and Truth adlı çalışmalarının da aralarında olduğu kaynaklar sayesinde bugüne kadar dilimizde birkaç anı kitabı dışında pek tanınmayan Lillian Hellman ve çoğunlukla genel geçer bilgilerle yaklaştığımız Amerikan Tarihi’ne sağlam bir akademik literatür üzerinden yaklaşarak sadece tiyatromuza değil, kültür yaşantımıza da büyük bir katkıda bulunuyor Aslıhan Ünlü.
Biyografi türü ile ilgilenenlerin de yakından bileceği gibi biyografinin otobiyografi gibi kuramsallaşmasından çok konuyu tarihçe düzeyinde ele alan dağınık çalışmalarla karşılaşırız. Bu çalışmasında Ian Bruce Nadal’ın alandaki önemli çalışmalardan biri olan Biography: Fiction, Fact and Form’dan yararlanarak biyografi türünün poetikasının oluşturulması kitabı global ölçekte zengin düşünsel bir kazanım haline getiriyor. 463 sayfa olan kitap Notabene Yayınlarının Tiyatro Kuram serisinden çıktı.
Başta da belirttiğimiz gibi tiyatro yalnızca sahnede desteklenmesi gereken bir sanat dalı olmanın çok ötesinde akademisyenlerin de desteklenip, yüreklendirilmesi gereken sosyal bilimlerin farklı alanlarıyla kol kola ilerleyen bir bilim dalı. Doç. Dr. Aslıhan Ünlü’nün bu çalışmasının ve emeklerinin hak ettiği desteği tiyatromuzdan ve okurlardan görmesi dilekleriyle... (BA/AS)
* “Biyografi ve Biyografik Dram”, Doç. Dr. Aslıhan Ünlü, Notabene Yayınları, Tiyatro Kuram serisi, 463 sayfa.
* Bahar Akpınar, Dokuz Eylül Üniversitesi Sahne Sanatları Bölümü Öğretim Görevlisi, Yazınsal Anlatım, Dramaturgi Problemleri, Eleştiri Yöntemleri derslerini veriyor. Oyun yazarı.
