Sınıfınızda mülteci var mı sorusuna bir öğrenci “hayır bizim sınıfta herkes çocuk cevabını” verdi. Öte yandan dünyanın her yerinde yabancı düşmanlığı ve ırkçılık yeniden yükseliyor. Ayrımcılık, tek tipleştirme, farklılıkların dışlanması içinde yetiştiğimiz toplumda öğrendiğimiz davranış biçimleri. Oysa tersine bir dünya için farklı çocuk kitapları mevcut.
Farklılık, dışlanma, ayrımcılık gibi konuları çocuklarla konuşmaya olanak verecek kitaplardan birkaçı şöyle:
Mantova’nın Cüceleri
Mantova’nın Cüceleri bir zamanlar sarayda kral ve ailesini eğlendirmek için yaşayan cücelerin başkaldırış hikayesini anlatıyor. Günün birinde cüceler cüce oldukları için gördükleri muameleden çok sıkılırlar. Cücelikten kurtulmak için de cüce evlerinden çıkar ve istedikleri işleri yapmaya başlarlar ve fark ederler ki cüce evlerinden çıktıktan sonra daha az cücedirler ve daha güçlüdürler.
Montava’nın Cüceleri bir güçlenme kalıpları ve rolleri yıkma masalı.
Gianni Rodari, YKY, Yaş: 3-6
Pezzetino
Pezzetino, İtalyanca zerrecik anlamında kullanılıyor. Hikaye de ise herkesin çok önemli ve büyük işler yaptığı dünyada küçük Pezzetino’nun ait olduğu bütünü bulma çabasını ve aslında kendi bütünlüğünü keşfedişi anlatılıyor.
Kitap çocuklara yönelik ayrımcılık, çocukların kendi potansiyellerinin görülmesi konularında kullanılabilecek oldukça iyi bir felsefi metin niteliğinde.
Leo Lionni, Elma Çocuk Yayınları, Yaş: 3-6
TIKLAYIN - ÇOCUKLAR İÇİN BEŞ KİTAP ÖNERİSİ
Kısa Kulaklı Tavşancık
Tavşanlar uzun kulaklarıyla bilinirler oysa bizim tavşancığın kulakları kısacık. Tavşancığın arzusu herkes gibi uzun kulaklı olmak. Bunun içinde elinden geleni yapıyor. Denemeleri ise oldukça radikal ve eğlenceli.
Kitap farklılıklar üstüne konuşmak için keyifli bir kaynak.
Julia Liu, YKY, Yaş: 3-6
Akkuzu Karakuzu
Tüm koyunların ak olduğu bir sürüde doğmuş kara bir kuzu ve tüm koyunların kara olduğu bir sürüde doğmuş ak bir kuzu. İkisi de sürülerinden farklı oldukları için dışlandılar ve kendilerine benzerleri bulmak için yola çıktılar. Sonunda herkesin birbirine benzediği değil kimsenin birbirine benzemediği bir sürü buldular. Buldukları sürü ise gök kuşağı renginde.
Kitap farklılıklarla bir arada yaşamak ve toplum nasıl olmalı gibi sorular eşliğinde okunabilir.
Stefano Bordiglioni, Can Yayınları, Yaş: +5
Kanatlı Kediler Masalı
Günün birinde bir sokak kedisi 4 yavru dünyaya getirdi ancak yavrular ne kendisine ne de diğer yavrulara benzemiyordu. Yavruların kanatları vardı. Onlar uçabilen yavrulardı ancak farklılıklarıyla şehirde yaşamaları mümkün değildi. Bu yüzden yavrular kırlara, insanların onları rahatsız etmeyeceği yerlere yolculuk etmek zorunda kaldılar. Seride yer alan kitaplar yavruların yolculuklarını, insanlarla ve diğer canlılarla kurdukları ilişkileri ve şehre geri dönüşlerini anlatıyor.
Dört kitaptan oluşan seri farklı olmak, kentsel dönüşüm, sahiplenmek ve özgürlük gibi bir çok kavramı ele alıyor.
Ursula K. Leguin, Günışığı, Yaş: +7
ÜÇ KİTAP: ÇOCUK SORMAKTAN VAZGEÇMESİN DİYE
Farklı Ama Aynı
Keçi sürüsünde dünyaya gelen küçük oğlağın ön ayakları çok güçsüzdü bu yüzden yürüyemiyor ve diğer oğlakların oyunlarına dahil olamıyordu. Çoban ise bu soruna bir çözüm bularak oğlağın koşup oynaması için bir araç geliştirdi. Böylece oğlak arkadaşlarına gönlünce dahil olabildi.
Farklı ama Aynı, engellilik ve engellilere yönelik ayrımcılık konusunu konuşmak için oldukça uygun.
Feridun Oral, YKY, Yaş: 3-6
Dans Etmesini Seven Hipopotam
Hipopotam dans etmesini çok seviyor ancak arkadaşları onunla bir hipopotam dans etmez diye dalga geçiyordu. Bizim hipopotam da gizli gizli dans ediyordu.
Kitap kalıplar ve roller üstüne eğlenceli ve danslı!
Şükran Oğuzkan, Kök Yayınları, Yaş: 3-6
Suyu Sevmeyen Krokodil
Krokodil kardeşler Margo, Marlon, Mörvin, Marvin, Mörfi suyu çok seviyordu ama kardeşleri Arnıld sudan nefret ediyordu. Onun farklı zevkleri, istekleri vardı. Onu suya sokmak için çok uğraştılar ama günün sonunda Arnıld’ın farklı olduğunu kabul ettiler.
Suyu Sevmeyen Krokodil, kalıpların dışında olmak ve farklı bir yaşamı tercih etmek üstüne.
Gemma Merino, Pearson Yayınevi, Yaş: 3-6
TIKLAYIN - BİR MİLYON ÇOCUK KİTABI
Sadece Mor Rengi Seven Kral
Ülkelerin birinde sadece mor rengi seven ve mor renk dışında ne bir duvarın boyanmasına ne de bir çiçeğin yetişmesine izin vermeyen bir kral yaşarmış. Ama doğaya baskı yapmak ne mümkün! Rüzgarla gelen birkaç tohum, kralın keyfini kaçıracak güzel renkler katarmış bahçelere.
Sadece Mor Rengi Seven Kral, zor kullanmak ve tek tipleştirmek ve buna karşı mücadeleyi anlatıyor.
İsmail Kaya, Kök Yayınları, Yaş: 3-6
Sakız Cinleri
Sakız Cinleri büyülü bir zamandan sesleniyor. Hem de tüm çocukların rengarenk bisikletlerinin olduğu bir dönemden. Demirkazık adlı bir köyde büyük bir sakız ağacı varmış ve tüm çocuklar bisikletlerini buraya bırakır sakız cinleri bisikletlere bakar pırıldamalarını sağlarlarmış.
Günün birinde bu yere Burcu ve annesi gelmiş. Burcu’nun bir bisikleti yokmuş. Bisikleti olmadığı için bir türlü oyunlara dahil olamamış, hırpalanmış ve hastalanmış. Sakız ağacının cinleri hem küçük kıza bir bisiklet yapmış hem de onu iyi etmişler. Ancak kızın hastalanması aynı zamanda büyünün de sonu olmuş.
Sakız Cinleri, dışlamanın bozduğu büyüler üstüne tılsımlı bir öykü sunuyor.
Alkım Yaka, Kök Yayınları, Yaş: +5
Sevgi Canavarı
Sevgi canavarı çok sevecen, ancak sevimlilik dünyasında bir yeri yok. Zira herkes tüylü ve sevimli hayvanları seviyor. O da kendine benzeyen birilerini bulmak için yollara düşüyor.
Sevgi Canavarı farklı olanın dışlanması üzerine.
Ayrıca Sevgi Canavarı serisinin diğer iki kitabı Son Çikolata paylaşmak ve Mükemmel Hediye ise tüketim meselesini oldukça farklı biçimde ele alıyor.
Rachel Bright, 1001 Çiçek Yayınevi, Yaş: 3-6
TIKLAYIN - KÜÇÜK CADILAR VE PRENS OLMAK İSTEMEYEN OĞLANLAR İÇİN MASALLAR
Seslerin Perisi Işık
Seslerin Perisi Işık, renkleri, sesleri, kokuları, notaları tanıyan onlarla dans eden, beyaz değneği ile arkadaşlarına büyüler yapan görme engelli bir kız çocuğu. Kitap Işık’ın engelli yüzden ayrımcılığa uğrayışını ve arkadaşlarının öğretmenleri sayesinde Işık’ın dünyasını anlamaya başlamalarını anlatıyor.
Yota K. Alexandrou - Effie Lada, Kuraldışı Çocuk Yayınları, Yaş: +3
Hayta
Hayta Venezuela sokaklarından bir yoksulluk hikayesi anlatıyor. Hayta yoksul olduğu için çoğunlukla aç, ayağında ayakkabısı olmadan sokaklardadır. Bu yüzden de kimse ona adıyla seslenmez, o herkes için “Hayta”dır. Kitap yoksulluk sebebiyle yaftalanma, çocuk çetelerinde kaybolma ve müzikle yeniden var olma ve bir isme sahip olma hikayesi. Simon Bolivar Orkestrası müzisyenlerinin gerçek öykülerine dayanan kitap en temel ayrımcılık türlerinden biri olan yoksulluğu ele alıyor.
Angeliki Darlasi, Kuraldışı Çocuk Yayınları, Yaş: +7
Köpekler Bale Yapmaz
İnsanlar birçok kalıp düşünceye sahipler ve bu kalıplar birçoklarımızın istediklerini hayallerini yapmalarına engel oluyor. Buradaki mağdurumuz da bir köpek. O diğer köpeklere benzemiyor, müziği ve dansı seviyor ancak insanlar onun dans etme çabasını küçümsüyor. Köpeğimizin kalıplara karşı dans etme mücadelesi!
Anna Kemp, Pearson Yayınevi, Yaş:3-6
Gergedanlar Krep Yemez
Yetişkinlerin ciddi dünyası ve gerçekler dünyası her zaman örtüşmüyor. Evde krep seven bir gergedan var ve maalesef Begüm’ün anne babası bunun bir hayal olduğunu zannediyor. Kalıp yargılar çocukları duymanızı ve onları anlamanızı engelleyebilir. Bu yüzden çok tehlikelidir. (HK/YY)
Anna Kemp, Pearson Yayınevi, Yaş: 3-6
* Bu yazı SolFaSol'ün Eylül 2016 sayısında yayınlandı.
