Maurice Sendak’ın Canavarlarıyız!

"Ben çocuklar için yazmıyorum. Ben yazıyorum ve birisi çıkıp, 'bunlar çocuklar için' diyor..."

Bu sözler efsanevi çocuk kitapları yazarı ve illüstratör Maurice Sendak'a ait... 

1928 yılında Yahudi göçmeni bir ailenin çocuğu olarak Brooklyn’de dünyaya gelen ve ilk resimli öykülerini küçük bir çocukken yazmaya başlayan Sendak, 12 yaşındayken Walt Disney yapımı “Fantasia”yı izleyip çocuk kitapları resimlemeyi kafasına koyuyor. Sendak’ın II. Dünya Savaşı gölgesinde geçen çocukluğu, sanatsal yeteneğini büyük ölçüde şekillendiriyor ve ürettiği eserlerin “kasvetli” tarafını çocukluk anılarından devralıyor.  2004  yılında Bill Moyers’e verdiği röportajda “Çocuklar, dünyada kötü şeylerin olduğunu bilmeli.Aynı zamanda etraflarında onları seven ve koruyan insanlar olduğunu da bilmeli. Ama bu durum, bazı şeylerin kötü olduğu gerçeğini değiştirmez” diyecek kadar samimi biri Maurice Sendak.

50 yıllık kariyeri boyunca yüze yakın çocuk kitabı resimleyip yazmak, aralarında Hans Christian Andersen Madalyası, Astrid Lindgren Ödülü, Caldecott Ödülü ve Amerikan Ulusal Sanat Madalyası’nın da bulunduğu pek çok ödüle layık görülmek ve ardında yazıp resimlediği kitaplarla büyüyen üç nesil bırakıp da “Çocuklar için yazmıyorum” diyebilmek, herkesin harcı olmasa gerek…

İşte 20. yüzyıl çocuk edebiyatı denince akla gelen ilk isimlerden biri olan Sendak’ın ilk kez 1963 yılında yayımlanan ve yayımlandığı günden bugüne dünyadaki milyonlarca okura ulaşan muhteşem çocuk kitabı “Where the Wild Things Are” (Vahşi Şeyler Ülkesinde) adıyla ve Celal Üster'in şiirsel çevirisiyle Mayıs ayının başında Can Çocuk yayınlarından çıktı.

Öncelikle Sendak’ın Türkiyeli okurla buluşma macerasının ilk olmadığını hatırlatmakta fayda var. Söz konusu kitabımız ilk defa "Canavarlar Ülkesi Kralı" adıyla 1985 yılında  Redhouse Yayınları tarafından çıkan çevirisiyle okurlarla buluştu. Bunun yanı sıra Yönetmen Spike Jonze'un Sendak’ın aynı öyküsünden uyarladığı sinema filmi ise Türkiye'de 2009 yılında gösterime girdi.

Çocuk edebiyatı sevdalıların gönlünde çoktan yer edinmiş, yurt dışındaki eşe-dosta utanmadan siparişi verilmiş, Türkçe baskısı sahaflarda köşe bucak aranmış ama bulunamamış bu şahesere, tam da Sendak’ın ölümünün ikinci yılında yeniden kavuşmanın heyecanıyla bu “Vahşi Şeyler Ülkesinde” neler olduğunu dilimiz el verdiğince yazalım…

“İşte o gece Max’in odasında bir orman boy attı”

Kahramanımız Max, o gün kurt giysisini giyip ortalığı birbirine katınca akşam yemeği yemeden yatağına gönderiliyor. İşte ne oluyorsa o gece oluyor ve Max’in odasında bir orman boy atıyor... Üç-beş ağacın bir gecede nasıl ormana dönüştüğünü kendi deneyimlerinden bilenler için, bir çocuk odasının da bir gecede devasa bir ormana dönüşmesi pek tanıdık gelebilir. Gittikçe büyüyen bu ormandan yola çıkıp, uzunca süren bir yolculuğun ardından Max’in yolu “Vahşi Şeyler”le kesişiyor ve cesur kahramanımız bu sivri dişli, korkunç pençeli,sapsarı gözlü canavarların hakkından geliyor. Kendilerinden çok daha vahşi olduğuna ikna oldukları Max’i tüm vahşi şeylerin hükümdarı ilan eden canavarlarla “Şamataların en vahşisi”nin yaşandığı anlar ise, tek kelime etmeksizin Sendak’ın nefes kesen illüstrasyonlarıyla betimleniyor...

Bu arada her bir sayfası çerçeveletilip duvara asılacak güzellikte illüstrasyonların bulunduğu ve çocuk-yetişkin demeden hemen her okuru büyüleyen Sendak’ın bu cezbedici kitabı, dönemin “Biz iyi biliriz”cileri ve sansürcüleri tarafından çocuklar için “tuhaf” ve “uygunsuz” olarak nitelendirilip, “aykırı” bulunuyor.

Bu nasıl bir aykırılıksa, 50 yıldır dünyanın pek çok diline çevrilmiş bu kitabın etkisinden kurtulamayan çocuklar büyüdüklerinde yaşadıkları “travma”yı atatabilmek için Sendak’ın vahşi canavarlarını kollarına, omuzlarına dövme yaptırıyor, ebeveynler Max’in kurt kostümünü zorla çocuklarına giydirip fotoğraflarını çekiyor, metroya canavar kostümleriyle giriyorlar, yazıların başlıklarına “Maurice Sendak’ın Canavarlarıyız!” yazıyorlar vs… İşte varın bu kitabın ne kadar “tuhaf” olduğunu siz hayal edin… (GK/AS)

* Vahşi Şeyler Ülkesinde, Yazan ve Resimleyen: Maurice Sendak, Çeviri: Celal Üster, Can Çocuk Yayınları,2014