“Bir Aile Sadece Kürt Oldukları için Yakıldı”

Muş, Vartinis köyünde dokuz kişinin evlerinde yakılarak öldürülmesi belgesel olacak.

Hak ihlallerini, belgesel projeleriyle belgelemek için bir araya gelen dört kişilik ekip, 2 Ekim 1993’te evlerinde askerlerce yakılarak katledilen dokuz kişiyi ve katliamın dava sürecini aktaracakları Vartinis belgeselinin çekimlerini sürdürüyor.

Daha önce dengbêjlerle ilgili bir belgesel çalışması yapan ve hak ihlallerinin belgelenmesi gerektiğine inanarak bir araya gelen Celil Badikanlı, Özlem Diler, Dilan Engin ve İlyas Kaya,   çekim sürecini anlattı ve belgesele ilişkin değerlendirmelerde bulundu.

“İnsanlar unutuyor”

Türkiye’de hak ihlalleri ile ilgili uzun zamandır neler yapabileceklerine dair düşündüklerini belirten belgesel ekibi, özellikle bölgede 90’lı yıllardan bu yana binlerce hak ihlalinin yaşandığını ve belgelenmediğini, bu nedenle de insanların unutmaya alıştıklarına vurgu yaptı.

Çekimler için katliamın yaşandığı Vartinis’e giden, burada köylülerle çok sayıda söyleşi gerçekleştiren ekip, “İnsanlar, olay 1993 yılında geçmesine rağmen, sanki çok daha uzun yıllar önce yaşanmış gibi masalsı bir biçimde anlatıyorlar” diyor.

Bu tür katliamların kesinlikle belgelendirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor ve tarihsel yüzleşmenin önemine değiniyorlar.

“Çok fazla hak ihlali var…”

Bölgede binlerce hak ihlali yaşandığı için önlerinde çok fazla olayın, yaşam hakkı ihlallerinin olduğunu belirten belgesel ekibi; “Aslında politik olmayan bir aile, sadece Kürt kimliklerinden dolayı öldürüldü ve katliamı gerçekleştirenler hiçbir ceza almadan beraat etti.“

Belgesel sürecinde hem davayla ilgili hukukçularla, hem davanın avukatlarıyla hem de katliamdan tek sağ kalan Aysel Öğüt’le görüşmeler yaptılar.

“Kalanlar daha çok acı çekiyor”

Ekip, belgeselin önemli bir kısmının, katliamda evde olmadığı için hayatta kalan Aysel Öğüt’le yaptıkları görüşmelerin oluşturduğunu ve Aysel’in katliamın bizzat tanığı olmasından dolayı belgesele ışık tuttuğunu ifade etti.

Ölüp gidenlerden sonra kalanların daha çok acı çektiğini söyleyen ekip, Aysel’in dava sonuçlanmadan önceki umudunu gözlemledikleri gibi davanın beraatla sonuçlanması sonrasında Aysel’in yıkımına da şahit olduklarını anlattı.

“6-7 bin nüfuslu köyün şahitliği kabul görmedi”

Karar duruşmasında Muş’ta çekimde olduklarını aktaran ekip, özellikle çözüm sürecinde insanların bu davadan umutlu olduklarını ancak sokağa çıkma yasaklarıyla birlikte bölgenin yine yakılıp yıkılmasının davanın seyrini belirlediğine değindi.

“Bütün kardeşlerini, annesini ve babasını yitiren bir kadın olan Aysel, dava hala devam ettiği için umutluydu. Bu zulme karşı mutlaka bir şey olur diye düşünüyordu. Gerçi umutlu olmakta da haklıydı. Çünkü katliamı yapanlar belli, yüzlerce tanığı var olayın. Her şey aslında çok netti. Düşünün ki 6-7 bin nüfuslu bir köyün şahitliği davada kabul görmeyen bir durum. Bu tür olaylarda zaten hukukun işlemediğini biliyoruz. Hatta duruşmalardan birinde sanıkların avukatları hâkimlere şöyle bir ifade de bulunuyor: ‘Siz bu davada her hangi bir cezaya karar verirseniz ülkenin askeri, polisi yarın Cizre’de, Silvan’da, Sur’da nasıl savaşacak?’ Gördüğünüz gibi çözüm süreciyle birlikte insanlar için bir umut olan bu mahkemeler, devletin çözüm sürecini bitirmesiyle de aslında şaşırtmayan beraat kararını verdi. Yani yargı her zaman ki gibi, bölgede özel hukuk uyguladı.”

“Vartinisler devam ediyor”

Sur ’un, Silvan’ın, Cizre’nin, Nusaybin’in yakıldığı günlerde Vartinis’e giden ekip, kendilerinin de sıkça kontrolden geçtiklerini ifade etti. Dolayısıyla çekimlerde köylüleri tedirgin ve endişeli olarak gözlemlediklerini belirttiler.

Bu nedenle, Vartinis’te 1993’te yaşananları sorduklarında aldıkları cevabın hep aynı olduğunu belirten ekip, “Zulmün boynu kırılsın, Vartinis’ler devam ediyor” cevabı veren köylülerin bugün de benzer olayları yaşadıklarını anlattı.

“Bugün Vartinis’de yaşayan köylüler, kaygıyla Silvan’ı, Cizre’yi Nusaybin’i, Sur’u izliyor. Vartinis Katliamını sorduğumuzda cevaplar katliamların bugünde devam ettiği yönünde oldu. İnsanlar endişeli ve tedirgindi. Artık sadece bir eylem için sokağa çıktıklarında 15 yıl tutukluluk istemiyle cezaevlerine gönderildiklerini söylediler. 90’lı yıllarda ne olduysa, nasıl Vartinis’te insanlar yakılarak katledildiyse benzer olayların bugünde yaşandığını anlattılar. Özetle insanlar zulmün dün de bugün de devam ettiğine dair çokça şey söylediler, çokça olay anlattılar.”

“Geziyle ilgili birçok belgesel çekildi”

Türkiye’nin Batısının bölgede yaşanan yaşam hakkı ihlallerine duyarsız olduğunu dile getiren ekip, Gezi süreciyle bugün yaşananlar arasında duyarlılık farkı olduğunu düşündüklerini belirtti.

“Geziyi düşünün, Gezi’de devlet 8 kişiyi öldürdü. Ardından yüzlerce kitap yazıldı/yazılıyor. Gezi belgeselleri çekildi/çekiliyor. Ancak ülkenin doğusunda özellikle 90’lardan bu yana birçok çocuk, kadın, insan öldürüldü, öldürülmeye de devam ediyor. Bu acı bir durum. Bölgede hala devam eden yıkımlar var, hak ihlalleri var.  Bu konuda duyarlı olmak lazım. Bizim yapmak istediğimiz orada yaşananları belgelemek. İnsanlar izler mi, izlemez mi bilmiyoruz ama asıl mühim olanın oradaki zulmün belgelenmesi gerekliliği diye düşünüyoruz.”

“Hak ihlallerini belgelemek istiyoruz”

Her yıl bölgede yaşanan hak ihlallerine dair bir belgesel çekmeyi planladıklarını ifade eden belgesel ekibi, Vartinis Belgeselinin kurgu aşamasında olduğunu Eylül ayında ise tamamlanmış olacağını söyledi.

Bundan sonrası için planları, “Her yıl yetiştirebilirsek, bir hak ihlalini belgelendirmek”.

(AK/AS)